Мақалада қазіргі заманғы егіншіліктің жер жамылғысының құрылымының өзгеруіне және жерді игеруден кеи інгі 77 жыл ішінде жеңіл сұр топырақтың мелиорациялық жағдаи ына қандаи әсер ететіндігі анықталады. Топырақты зерттеу материалдарын талдау кезінде, ең алдымен, жеңіл сұр топырақтың жер жамылғысының құрылымындағы өзгерістер анықталады. Ашық сұр топырақты ұзақ уақыт суару нәтижесінде шөгу баи қалады, яғни жер асты суларының деңгеи і көтеріледі. Нәтижесінде, топырақтың ылғалдануының жаңа режимі жағдаи ында сұр топырақтар оларды басқа генетикалық топқа – жартылаи гидроморфты сұр–шалғынды топырақтарға жатқызуға мүмкіндік беретін жаңа белгілер мен қасиеттерге ие болды. Суарудың, шаюдың әсерінен топырақтың химиялық, физика–химиялық және агротехникалық қасиеттерінде аи тарлықтаи өзгерістер болады. Бұл позицияны топырақтың тұздануы мен тұздану процестерін көрсететін материалдармен толықтыруға болады. Ұзақ уақыт суару және нашар құрғатылған жағдаи да реттелмеген су алу жер асты суларының деңгеи інің жоғарылауына әкеледі, бұл тұздану үрдісінің жоғары қарқында жүруін тудырады және топырақтың қаи талама тұздануына акеледі.

   Бұл зерттеуде талдаулар әртүрлі концентрацияларда жүргізілді (3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 30 %) топырақ каталаза ферментінің кинетикалық параметрлерін есептеуге арналған H₂O₂ субстраты (V_max, K_M, V_max/K_M, K_SEE, [s]opt және γ_{0, макс.}). Бұл параметрлерді есептеу үшін алдымен талдау нәтижелерін паи даланып жылдамдық (v) мәндері есептелді. Содан кеи ін өнім мен субстрат арасындағы баи ланысты білдіретін әртүрлі модельдер анықталды: [P] = f ([S]). Ары қараи , модельді таңдау критерии леріне сәи кес (R², R²adj, σ, A, D, UII, AIC), [P] = f([S]) қатынасын көрсететін ең қолаи лы модель анықталды. Белгіленген модельге сәи кес бастапқы жылдамдық мына формула бои ынша есептелді: τ₀ = d ([P])/dt│_T=0. Зерттеу нәтижесінде тұздылық пен сілтілік каталаза белсенділігін төмендететіні анықталды. Субстрат концентрациясы жоғарылаған саи ын каталазаның ферментативті реакциясының аи тарлықтаи тежелуі баи қалды. Ферментативті реакцияның ыдырау коэффициентінің (K_ESS) мәні тұзды топырақта жоғары, яғни өнім түзілуінің тежелуі баи қалады.

   Зерттеу барысында топырақ жамылғысының жалпы экологиялық жағдаи лары, яғни антропогендік, жаи ылымдық дигрессия, деградация, көшкін, эрозиялық үрдістер анықталды. Тік тау беткеи лерінде жартастармен қатар опырылуға ұшыраған бос жерлер басым кездеседі. Зерттелетін нысандардың тау беткеи лерінде шөгінділер, кеи жерлерде көшкіндер паи да болған. Зерттелетін нысандарда эрозиялық үрдістер дамиды, сел ағындарынан паи да болған көптеген эрозиялық шұңқырлар паи да болған. Көптеген антропогендік, террассаланған жаи ылымдық жолдар көп кздеседі.

   Мақалада Абшерон жағдаи ында калии тыңаи тқыштарының әртүрлі нормаларында өсірілген қызылша өсімдіктерінің биоморфологиялық белгілері мен өнімділігі қарастырылады. Органикалық және минералды тыңаи тқыштардың биоморфологиялық белгілерге де, қызылшаның өнімділігіне де оң әсері анықталды. Зерттеу материалы ретінде Бордо-237 қызылшасы қолданылды. Өнімділік индексін есептеу үшін бір өсімдіктің орташа өнімділігі сол гектардағы өсімдіктер санына көбеи тілді. Барлық нұсқаларда биоморфологиялық белгілер мен өнімділік тыңаи тылмаған (бақылау) нұсқасынан жоғары болды. Калии тыңаи тқыштары көбеи ген саи ын жапырақтардың саны мен өсімдіктің биіктігі артады. Үш жылдағы көрсеткіштерді қорытындылап, орташа мәнді есептеді. Тыңаи тқыштардың нормаларына баи ланысты олар қызылша өсімдігі мен тамырдың жер үсті бөлігінің салмақ сипаттамаларын жылдар бои ынша зерттеп, орташа мәнін анықтады. Сонымен қатар, тыңаи тқыштардың нормаларына баи ланысты қызылша тамырының ұзындығы мен диаметрінің сипаттамалары да зерттеліп, бағаланды. Калий тыңаи тқыштарының қызылша өсімдіктерінің өнімділігіне әсерін зерттеу (үш жылдағы орташа) ең жоғары өнімділік Фон+тыңаи тқыш N120P90K120 (998,8 ц/га) нұсқасында, ал ең азы бақылауда (өнімділік 528,7 ц/га) баи қалғанын көрсетті. ц/га).Өнімділік белгісінің сенімділігі t-test статистикалық бағдарламалық жасақтамасының көмегімен тексерілді. Барлық көрсеткіштер бои ынша Фон+N120P90K120 нұсқасының нәтижелері жоғары болды және ол Абшерон жағдаи ында қызылша өсіру үшін ең оңтаи лы деп танылды.

   A scientifically based system of fertilizer application is the basis for the development of measures to improve soil fertility and crop yields. The objectives of these studies included the study of the effect of various doses of mineral and humic fertilizers on the accumulation of biomass, changes in leaf area, photosynthetic productivity and yield of melon crop on light gray soil of varying degrees of salinity in the Turkestan region. The results obtained showed that in the flowering phase, melon plants on a slightly saline background increased on average 0,7 t/ha of dry biological mass, while on a medium saline background this indicator was 0,2 t/ha lower. In subsequent phases of growth and development, melon significantly increased its biomass: in the phase of fruit formation and fruit ripening, it reached 1,9 and 3,0 t/ha on a slightly saline background, against 0,9 and 0,8 t/ha on a medium saline background, respectively. The maximum leaf surface of the melon plant was increased by the ripening phase. On average, on a slightly saline background, this indicator reached 16,7 m²/ha, and on a moderately saline background – 16,9 m²/ha. The highest photosynthetic productivity of melon plants was established between the flowering phase and the fruiting phase. On average, during the growing season, this indicator on a slightly saline background was 0,6 g/m² per day higher than on the medium salinity background. The greatest increase in the early yield was noted in the variants with the use of double doses of nitrogen, phosphorus and potassium in combination with the BioEcoGum preparation (N2P2K2 + BioEcoGum) – 86,7 %, and the combination of a triple dose of nitrogen with double doses of phosphorus and potassium (N3+P2+K2) made it possible to obtain 84,9 % of the increase in early melon production. The gross yield of melon varied from 13,1 t/ha in the control to 15,1-22,3 t/ha on a slightly saline background, and on a medium saline background it was 9,5 and 10,5-15,6 t/ha, respectively. Melon plants consumed significantly more nitrogen (61,9 % versus 56,1 %) for the formation of a yield unit on a medium saline soil than on a slightly saline soil. At the same time, increased salinity here reduced the absorption of phosphorus and potassium. In general, treatment 11 provided the highest gross income on both backgrounds of salinity, where double doses of nitrogen, phosphorus and potassium were used in combination with bioorganic fertilizer (N2P2K2 + "BioEcoGum") – 1784,4 and 1246,5 thousand tenge/ha, respectively. It was followed by the treatment 7 – N3+P2+K2 – 1725,0 and 1179,8 thousand tenge/ha and treatment 8 – N2+P3+K2 – 1710,5 and 1200,4 thousand tenge/ha, respectively.

   Мақалада Қазақстанның оңтүстік-шығысы жағдайында дәнді және дәндібұршақты дақылдарды өсіргенде отандық сұйық гуминді «БиоЭкоГум» биопрепаратын қолдану мәселелері қарастырылған. «БиоЭкоГум» сұи ық гуминді биопрепаратымен тұқымды себер алдында өңдеу өсімдіктердің шығымын 10-30 %-ға арттырады. Өсімдіктерді тамырдан тыс үстеп қоректендіру өсімдіктердің өсуі мен дамуын күшеи теді, дәннің өнімін 14-тен 80 %-ға деи ін арттырады, жүгері тамырының биомассасының 50 %-ға артуына жағдаи жасаи ды; крахмал және глютен-индекстің мөлшерін азаи тады, күздік бидаи дәнінде протеин және клейковина мөлшерін арттырады. «Өндірістік сынақтардың нәтижелері бои ынша құрамында өсімдіктерге қажетті макро және микроэлементтері бар сұйық гуминді биопрепарат Қазақстанның оңтүстік облыстарында күздік бидаи, арпа, маи бұршақ және дәндік жүгері дақылдарын өсіруде кеңінен ендіруге ұсынылады.