Украина аумагындагы органикальщ кeмiртек курамы туралы ак;параттьщ непзшде, сондаи-ак; мурагаттык; топырак; карталары, к;ашык;тык;тан зондтау материалдары, цифрлык модельдеу технологияларын крлданумен топырактыц жэне климаттык керсетюштердщ косымша сипаттамалары жэне топыракты картографиялау нэтйжесiнде 0-30 см кабатта 1х1 км руксатымен топырак курамындагы органикалык кeмiртек коры кeрсетiлген улттык топырак картасы курастырылды. Минералды топырактагы органикалык кeмiртек корларыныц кещстжтжте Yлестiрiлуiн модельдеуде Random Forest, ал шымтезектерде - кригинг алгорйтмi колданылды. Украина аумагында органикалык кeмiртек корларыныц улттык топырак картасы Бiрiккен ¥лттар ¥иымыныц Азык-тYлiк жэне ауылшаруашылык уиымыныц техникалык ерекшелiктерiне сэикес эзiрленген жэне ФАО (GSOCmap) галамдык топырак органикалык кeмiртек картасына кiргiзiлген.

Макалада Pentax W60 фотоаппаратымен пилотсыз у^шкыш аппаратпен (П¥А) аэрофототYсiрiлiм непзшде топырак; контурларын аныктаудыц эдктемелж т8сiлдерi ашылган. М8Ш JPEG форматта RGB моделшыц барлык арналарын тiкелей елшеу болып табылады. Украина аумагында 8ртYрлi топырак типтершщ ерекшелiктерiн аныктау статистикалык кестелер тYрiнде кeрсетiлген. Ол топырак контурларын аныктау д8лдiгiн арттыруга ж8не топырактыц картосызбанускасын куру кезшде негiзi болып табылатын ортофотоплан куру кезшде катенi азаитуга мYмкiндiк беретiн П¥А ушу 8дктемеа сипатталган.

Улкен Кавказдьщ ощустж-шыгыс белтнде жYргiзiлген далальщ жэне зертханалык зерттеулердщ непзшде орман биогеоценоздарыньщ кунарлылык жше биоешмдыж керсетгаштерш калыптастыратын толык дамыган таулы-орманды куба жэне таулы-орманды к;оцыр топырактардыц топырак-экологиялык; параметрлерi аныкталды. Осылардыц негiзiнде мониторинг жYрriзудщ, орман топырактарын коргау жэне орманды КаИта калпына келтiру жумыстарыныц концептуалды багыттары усынылды.

МодельдГ зертханалык тэжГрибе жагдаиында температуралык стресс ишдеп биотестГлеу эдшмен концентрациясы мен курамы эр тYрлi суиык органоминералдык тыцаиткыштардыц (ОМТ) кYзгi бидаидыц (р. Triticum) дамуы мен есушщ морфометриялык параметрлерГне, енгГшГтГгГне эсерГ зерттелдГ. Суиык органоминералдык тыцаиткыштардыц тест-дакылга тжелеи эсер еткендеп биологиялык белсендГлГгГн зерттеу барысында олар белгГлГ бГр децгеидеп темен концентрацияларда есудГ ынталандыру 0,1 % касиетГмен катар, темендеткГш эсерГне 0,5 % де ие екендт белгт болды. Зерттеулер нэтижесГнде сыналатын тыцаиткыштардыц есудГ ынталандыру децгешне концентрациядан баска, суиык ОМТ-дыц температуралык стресс децгеш де эсер ететГнГ аныкталды. Бул олардыц сертификациялау мэселелерГне баиланысты тыцаиткыштардыц сапасын багалау Yшiн кажеттГ акпарат болып табылады.

Мак;алада непзп к;оректж элементтердщ мелшершщ динамикасына д8стYрлi Yii сура бастырудыц ж8не кYрiштi тамшылатып суару 8дктершщ 8серi туралы м8лiметтер келрыген. Тамшылатып суару кезiнде жецы ыдырайтын азоттыц динамикасы Yнемi сура бастыру кезiндегi динамикамен бiрдей ж8не тамшылатып суарудыц абсолюттi мелшерi Yнемi су тасу 8дiсiмен д8стYрлi ирригацияга Караганда бiршама артык;шылык;к;а йе екендiгi аныщталды. Бул элементтщ максималды мелшерi рш еамджтершщ вегетация кезецшщ ортасына келш, тамшылатып суаруды к;амтамасыз етедi, бул рштщ есуi мен дамуы y™^h ете мацызды. Тамшылатып суару кезшде фосфордыц ж8не алмаспалы калййдiц жылжымалы тYрiнiц динамикасы Yнемi сура бастыру жагдайына Караганда турак;ты.

Мак;алада ОнтYстiк Казахстан облысы Мак;таарал ауданын суармалы ашьщ сур топыратарындагы к;олданылатын Green эко био-тынаитыштарды жэне ПА-2-1 препараттык;-адаптогендi к;олданумен дозаларына баиланысты мак;та дак;ылынын ешмдШп мен eнiмiн тiркеу боиынша деректер берыген. Бул тынаитк;ыттардын он эсерi оларды к;олдану мeлшерiне баиланысты белплендь 1 м²-тан еймджтердщ биiктiгi, мак;та к;орабы жабык;, мак;та к;орабынын жартысы ашык; жэне мак;та к;орабы ашылган мак;та мYЙiздерiнiн саны зерттелген.

Балшьщты зерттеу барысында эмиссионнды-спектральды, петрографияльщ жэне термияльщ эдiстердi колдану аркылы оныц жогары мелиоративтi касйетттерi байк;алды. Жерасты кабатыныц Y^CTwi бeлiгiне баиланыскан к¥мды жэне к¥мды гранулометриялык к;урамды сазды-к¥мбалшыкты топыракка сазды ецпзу эрi караи топырактыц к¥^нарлы кабатыныц шше кему аркылы бетiне таралуына, сонымен катар жергiлiктi ленталык (топыракпен араласкан балшык) шашырауы топырактагы физикалык балшыктыц eсуiне септiгiн тйгiзетiнi аныкталды. Эйресе дэстYрлi шашыратып ецпзуге Караганда топыракка балшыкты ецпзу нормадан 5 есе аз болса да, жергыжт зонадагы физикалык балшык к¥рамыныц жогарылауы баикалады. Талдаулар керсеткендеи топырактыц эр килограмына ецпзыген балшык концентрациясы дэстурлi ецпзуге караганда жергiлiктi ецпзу барысында берыген дозадан 3,3-3,4 есе жогары. Жерплжт технология колдана отырып, топыракты балшыктау топырактыц кышкылды-сiлтiлi режймiн аитарлыктаи жаксартады. Жергiлiктi аимактардан кашыктыгы ¥лгаиган саиын, топырактыц кышкылдыгы eсiп, топырактыц рН 5.3-5.4 мэнше жетедь Катардагы сiлтiлiк жэне к;ышк;ылдык; жYктеме аралыщтагы буферлiк куаттардыц eсуi белгiленедi: бакылау саз 50 т / га (ездтнен) саз 10 т/га (жерплжт. Ягни топырактыц кышкыл-сыт буферлiк сипатын зерттеу барысында топырак; массасыныц бiрлiгiнде сазды бeлшектердщ мeлшерiне тэуелдiлiгiнде аиын жYЙелiлiк бар. Жецы гранулометриялык; композицияныц сазды-кумбалшыкты топырактарына саздыц эсер етуi эсершен рН-буферлiк кeрсеткiшi топырактыц буферлiк механизмдершщ жумысында оц eзгерiстер баиалады.

Эрозияга к;арсы тeзiмдiлiri темен суармалы сур-к;оцыр топырак;тар «ВО» иономершщ ерiтiндiсiмен ецдегеннен кешн жогары эрозияга к;арсы турак;тылык;к;а ие болатыны белгiлендi. Суару алдында «ВО» иономершщ ерiтiндiсiмен арыктыц тYбiн ылгалдандыру топырактыц ирригациялык; шаю н8тижесiн рт тeмендетедi, топырактыц су-физикалык; к;асиеттерь ылгалдыльщ режимi ж8не д8ндi дак;ылдарды к;оректенд1ру жагдаиы жак;сарады. «ВО» иономершщ 8серi н8тижесiнде курылымныц агыныныц булыцгыр болуы темендеп суару агыныныц шаиылуга турактылыгы ж8не тасымалдау к;абыет кYрт артты. Эрозияга к;арсы суару 8дiстерiн к;олданган кезде, топырак;ты шаиылудан сак;тап к;алу н8тижесiнде ауыл шаруашылык; дак;ылдарыныц ешмдыт жогарылап, барлык; к;осымша шыгындар eтеледi ж8не таза паида eседi.

Накты егшшыж - бул геоакпараттык жYЙелердi пайдаланумен байланысты агросфераныц дамуындагы жаца кезец. Казiргi уакытта ауылшаруашылыгын зерттеу Ymrn жогары дэлджт спутниктж бейнелер кецшен колданылады, бул накты ауыл шаруашылыгыныц мiндеттерiн жYзеге асыруда Казакстан y™^h йнновацйя болып табылады. Алайда, жогары дэлджт бейнелердi алу шыгынды артырады, сондай-ак бейнелердi алуга жйi тыйым салынуына байланысты фермерлiк шаруашылыщтарга накты колдану YmiH балама eнiмдi усынады. Атап айтканда, пилотсыз ушу аппараттары (П¥А) тeменгi бйiктiкте кашыктыктан баскару аркылы платформаларымен жасалган суреттердi коршаган ортаны бакылауга, жогары кещстжтж жэне уакытша ажыратымдылыкка жэне оларды суретке TYсiруде, багдарламалауда жогары йкемдiлiкке байланысты операциялардыц темен куны ескерiле отырып элеуеттi балама болып табылады. Элемде накты егiншiлiк Yшiн П¥А-ц суреттерш колдану бойынша бiрнеше зерттеулер жYргiзiлдi. Осы зерттеулердщ нэтйжелерi фермерлер Yшiн сенiмдi ешмнщ тYпкiлiктi ешмш к;амтамасыз ету Y^mi^H платформаны жетiлдiруде, eндiрiсте, стандарттауда, сондаи-ак; ак;паратты ецдеу процесiнде к;ажет.