Далальщ маршруттьщ зерттеулер непзшен, жаиылымдык; алк;аптар ретшде паидаланылатын Малаисары жотасыныц тау бeктерiндегi жазык; топыратарыныц морфологиялык; жэне негiзгi химиялык; касиеттер1 зерттелiп, олардыц антропогендiк трансформация ерекшелiктерi жэне деградация децгеш аныщталды. 1:100 000 масштабында топырак жэне топыратыц деградация картасы курастырылды. Карталарды курастырган кезiнде геоак;параттык; технологиялар мен к;ашык;тык;тан зондылау материалдары к;олданылды.

Жетку жотасыньщ тау етегшдеп жазьщ топырактардьщ усак белтнщ минералогияльщ курамы алгаш рет Ощустж-Шыгыс Казакстанньщ ауыл шаруашыльщ жерлершщ кунарлылыгын жэне агымдагы жайшн багалау шецбершде зерттелдi. СолтYстiк сур топырактьщ алгаш рет жYргiзiлген зерттеулерi ылайлы фракцияньщ келесi минералдьщ курамамын керсеттi ретсiз аралас кабатты иллит-смектитп тYзiлiмдерi, гидрослюда, каолинит, хлорит, лизартит жэне ылайсыз минералдар- унтакталган кварц, далальщ шпаттар сур-шалгын топырак курамы ретсiз аралас кабатты тYзiлiмдер, каолинит, лизордит, магнезиоарфведсонит, слюда, хлорит, кварц жэне далальщ шпаттар.

Макалада KYpta топырактарыныц биологиялык; белсендытне, гумустык жагдайына жэне курштщ ешмдШгше биомелиоранттардыц эсеpiн зерттеу нэтижелеpi кертышген. Green-Eco, Эдагум жэне натрий гуматы сиякты биомелиоранттарды колдану топырактардыц биологиялык белсендiлiгiне оц эсер ететiндiгi аныкталды. Зерттеу нэтйжелеpi гумустыц оц балансын калыптастыруда жэне оныц сапалык керсетгаштерш жаксартуда оптималды биомелиорант дозасы 50 кг/га Green-Eco екендтн кеpсеттi. Бipак Эдагум да 100 жэне 150 л/га дозасын колданганда жалпы гумустыц мелшерш арттырды, дегенмен оныц шамасын бipшама темендеттi.

Зерттеу барысында алынган нэтижелер суару нормаларын аитарлықтаи азаиту арк;ылы курш тамшылатып суару жуиелерш колдану арк;ылы eсiру мYмкiндiгiн кeрсеттi. КYрiш суарудьщ осы инновациялык; технологиясын табысты дамытудьщ негiзгi шарты - к;ажет болган жагдаида арамшептермен кYрес шаралары, коректенд1ру жYйесiн жэне топырактыц оцтаилы су режимш есептеудi дурыс тацдауга болатындыгын кeрсеттi.

Топырак; эрозиясымен ресу шараларыныц арасында кеп жылдык еймджтерден куралган буферлiк жолак ерекше орын алады. Солардыц аркасында эрозиялык процестер кершга кYрт азаяды, топырак ылгалдылыгы мен ауыл шаруашылык дакылдарыныц ешмдШп артады. Эрозияга карсы ете карапаиым T8сiл болуымен ол 8рбiр шаруашылыкка кол жетiмдi, аитарлыктаи алкапта кыска уакыт арасында ецгiзiлуi мYмкiн жэне алгашкы жылдары-ак оц нэтижемен камтамасыз етедi.

Булшген жерлерде еамджтердщ таботи жолмен eсуi узак урд жэне аиналасындагы бYлiнбеген ландшафтардыц биологиялык eнiмдiлiгiне баиланысты. Техногендiк бYлiнген ландшафтардыц топырак-eсiмдiк жамылгысыныц калпына келуi не болмаса рекультивация жумыстары жYргiзiлген кезде, не болмаса еймджтщ табиги жолмен ездшнен есу YPДiсi кезiнде болады. Топырак жамылгысыныц бYлiнуi жагдаиында еймджтщ тYрлiк курамын зерттеу бYлiнген экожYйенщ калпына келуi, топырактYзiлу Yрдiстерi жэне биогеоценоздыц туракты кызмет iстеуi Y^mi^H теориялык жэне практикалык кажеттiлiк болып табылады. 9сiмдiк табиги жолмен есетiн Yйiндiлер мен 39 жыл бурын рекультивация жумыстары жYргiзiлген есiмдiк Yшiн уытты Тишинка кен орныныц Yйiндiсiнiц еймдж жамылгысы мен тYрлiк курамын зерттеу тек экологиялык кана емес, ландшафтардыц шаруашылык кундылыктарын да сипаттаиды.

Казрп уакытта ьщтимал климаттык езгерктерге агроландшафттьщ турактылыгын арттыру Yшiн мезгiл-мезгiл каиталанатын куракшылык стресстiк факторларынан, сонымен катар баскара алмаитын антропогендiк эсерден эрозияга ушыраган жэне ушырау каупi бар жерлер есебшен кешендi жаксарту тэсiлдердi жэне жаца баскару эдiстерiн паидалана отырып, табиги мал азыктык алкаптарды кецеиту жэне кеп жылдык есiмдiктердi отыргызу керек. Мундаи тэсiл энергетикалык жэне материалдык шыгындарды, сондаи-ак эрозиялык процестердщ терiс эсер етуiн аитарлыктаи кыскартуга, шалгынды жаиылым агроландшафттыц тезiмдiлiгiн жэне кунарлылыгын арттыруга мYмкiндiк бередь

Бул макалада Казакстанныц ощустж-шыгысында каркынды Апорт багында алма дакылыныц жоспарланган ешм децгешне жэне кара-коцыр топырактыц агрохимиялык касиетше, минералдык тынаитқыштар жэне биопрепарат колдану боиынша туындаган сурактардыц зерттеу нэтижеа келтiрiлген. Аталган тынаитыштарды колдану жYйесi топырактагы коректж заттар мeлшерiн, дакылдыц жоспарланган eнiм децгешн, топырак-климаттык; жэне экологиялык факторларды ескере отырып алынган.

Атырау облысы жагдаиында аллювиалды-шалгынды сортацды топырактардыц физикалык, физико-химиялык жэне химиялык к;асиеттер1 мен ак тYИежоцышканыц «Аркас» сортыныц кец (20 т/га) жэне кецаз фонда препарат-адаптогенмен (ПА2-1) ецдеу тэсiлiне баиланысты есуi мен дамуы зерттелiндi. Зерттеу нэтижелерi боиынша, препарат -адаптоген (ПА 2-1) топырак кунарлылыгын сактау мен ак тYИежоцышканыц «Аркас» сортыныц енiмдiлiгiн арттыруга ыкпал ететiндiгi аныкталды. 20 т/га кец колдану топырактагы гумус пен жецы еритiн азот мелшерiн арттырады. ТYЙежоцышка тукымын ецдеу жэне кец колдану аясында есiмдiктердi препарат-адаптогенмен ПА 2-1 ею реттiк бYрку енгiштiктi арттырады (15-16 дана/м²), еамджтердщ есуi мен дамуын жаксартады, тYИежоцышканыц кек массасыныц енiмдiлiгiн бакылау нускасымен (ецдеусiз 592,3 ц/га) салыстырганда 623,7-648,2 ц/га дешн арттырады.