Мақалада Ақдала суармалы алқабының ауыр сазды күрішті батпақтытопырақтарында жүргізілген зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Ауыр топырақта жеңіл топыраққа қарағанда жалпы және суда еритін қарашірік мөлшерінің көп екендігі анықталды. Сонымен қатар, ауыр механикалық құрамдағы күрішті-батпақты топырақтар қабаты мен жоңышқа қабатының айналымы бойынша айналымының барлық жылдарында қарашіріктің көп мөлшері жиналғаны анықталды. Қарашіріктің мөлшері бастапқы топырақпен салыстырғанда (көктемде) күзде 3 есе өсті. Суда еритін қарашіріктің мөлшері де күріш өсімдіктерінің фазаларында әр түрлі болды және маусымның соңында өсті. Сондай-ақ, соңғысының мөлшері де жеңіл топыраққа қарағанда ауыр топырақтарда жоғары болды. Жеңіл ыдырайтын азоттың мөлшері бойынша, күріш өсімдіктерінің фазаларында мүлде басқа көрінісі байқалады, оның мөлшері барлық топырақтарда маусымның соңында көктемге қарағанда төмен болды. Сонымен қатар жоңышқа қабатының айналымы бойынша ауыр топырақта жеңіл ыдырайтын азоттың ең көп мөлшері болды: 0-24 см қабатта 116 мг/кг және 24-80 см қабатта 109 мг/кг. Ал маусымның соңына қарайбұл көрсеткіштер екі есеге, сәйкесінше 86 мг/кг және 50,4 мг/кг дейін азайды. Ауыр топырақтарда азот пен қарашірік мөлшерінің жоғары болуы, ондағы қарашіріктің түзілуіне қолайлы жағдайларға және қарашірінді заттарының негізгі бөлігінің кальций мен сазды минералдармен бекуіне байланысты жоғары болады, бұл жоғарыда әдебиеттерге шолуда келтірілген ғалымдардың алған нәтижелеріне сәйкес келеді. Азот құрамының жылдар бойынша салыстырмалы сипаттамасы оның мөлшері тұрақты болып қалатынын көрсетеді, өсу немесе кему бағытында күрт өзгерістер жоқ. Осылайша, жалпы және суда еритін қарашіріктің, жалпы және жеңіл ыдырайтын азоттың мөлшері жеңіл топыраққа қарағанда ауыр топырақтарда жоғары: тиісінше 1,34 %; 0,004 %; 0,125 %; 88,0 мг/кг. Жалпы қарашіріктің ең көп мөлшері жоңышқа қабатының айналымы болған нұсқаларда табылды 1,5 %. Алғы егіс жоңышқа қабаты болған нұсқаларда ауыр механикалық құрамдағы топырақтар біршама қолайлы болды.

Бұл мақалада Түркістан облысы жағдайында суармалы орташа тұзданған жерлерді тегістеу әдісінің тиімділік нәтижелері көрсетілген. Зерттеудің мақсаты - Түркістан облысының суармалы сұртопырақтарының қасиеттерінің өзгеруін, топырақты лазерлік тегістеу арқылы әсерін анықтау, сондай-ақ суармалы суды үнемдеу арқылы отандық Мақтаарал - 4017 мақта сортының жоғары және тұрақты өнімділігін дамыту, тұздар құрамын төмендету және топырақ құнарлылығын арттыру болып саналады. Тәжірибе алаңында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша, дәстүрлі әдіспен салыстырғанда бұл технологияның келесі артықшылықтары анықталды: суармалы суды 30 % үнемдеу, топырақтың тұздылығын төмендету, топырақтың біркелкі ылғалдылығы, тұқымның біркелкі өнуі, мақтаның өскіндерінің біркелкі шығуы, Мақтаарал - 4017 отандық мақта сортының өнімділігі гектарына 3,7 центерге артуы және өнімділікті арттыру есебінен қосымша пайда 57,4 мың теңгені құрайды. Ұсынылған технологиялар суармалы тұзданған жерлерді лазермен тегістеу арқылы су мен жер ресурстарын тиімді пайдалануға бағытталған практикалық әзірлемелерді қамтиды. Ауыл шаруашылығындағы жерді тегістеудің негізгі мақсаты - суару мен механикаландырылған агротехникалық шараларды жүргізуді қиындататын егістік беті тегістеу болып табылады. Егістіктің тегістелген беті, суармалы суды тиімді пайдалануды, оның егістікке және топырақ ылғалдылығына біркелкі таралуын қамтамасыз етеді, тұқым себу есебінен дақылдардың біркелкі өсуіне және бір тереңдікте тыңайтқыштардың біркелкі енгізілуіне ықпал етіп, өсімдіктердің біркелкі өсуі және жоғары өнім алуына ықпал жасайды.

Мақта және бақша шаруашылығы ауылшаруашылық тәжірибелік станциясының ғалымдары, топырақтың өңдеудің негізгі технологиясы негізінде, топырақтың тығыздығына жол бермеу үшін зерттеулер жүргізді, яғни соқа табанымен тығыздалған топырақ қабатын 50-55 см тереңдікте терең қопсыту арқылы бұзу және оның агрофизикалық қасиеттері жақсарту болып табылады. Негізгі мақсаты – соқа табанымен тығыздалған топырақ қабатын бұзу болып саналады.
Сұр топырақ жағдайында, негізгі өңдеуді 45-50 см тереңдікте, 50-55 см тереңдікте үйлесімді қопсыту, топырақтың көлемдік салмағын, яғни топырақтың 0-10 см қабатында 1,26 г/см3, 10-20 см - 1,28 г/см3, және 20-30 см қабатта -1,29 г/см3 оңтайлы дәрежеге қалыптастырады. Топырақтың ең борпылдақ қосылысы, топырақты 40 см тереңдікте қатқабаттап, 50-55 см тереңдікте үйлесімді қопсытып жыртумен байқалады. Негізгі өңдеу және топырақты терең қопсыту әдісіне байланысты мақта өсіру кезеңінде сұр топырақтың көлемдік салмағының өзгеру динамикасын анықтау мақсатында зерттеу жүргізілді. Егістік қабатын тереңдету және өңдеу - егін шаруашылығының өзекті міндеттерінің бірі. Оңтайлы егістік қабаты - ылғалдылықты, органикалық заттарды көбірек жинауға, топырақ микроорганизмдерінің белсенділік аймағын, қоректік заттардың болуын және агрофизикалық жағдайын арттыруға мүмкіндік береді.

Мақалада Әзірбаи жандағы Үлкен Кавказ жотасының оңтүстік-шығыс беткейі аумағындағы Таулы-Ширван кадастрлық ауданында орналасқан, Гобустан облыстық тәжірибе станциясындағы тәжірибе танабы ашық-қоңыр топырағының негізгі агрохимиялық көрсеткіштері келтірілген. Тәлімі егістік жағдайында шектеуші факторлардың бірі жауын-шашын болып табылады. 2016-2019 жылдары жүргізілген температуралық факторларға байланысты үлгілердің вегетациялық кезеңінің ұзақтығы мен арпаның сапасы анықталды, тыңайтқыштың енгізілетін оңтайлы мөлшерлері анықталды. Жыртылу қабатындағы (0-25 см) рН мәні 8,1-8,4 (25-50 см) пен 8,7-8,8 (50-70 см) дейінгі аралықта болды. Топырақ ортасының реакциясы әлсіз-сілтіден жоғары сілтілікке дейін өзгереді. Топырақ карбонатты. Зерттелетін танаптың топырағы (Гобустан АЭЖ (Мараза ауданы)) жылжымалы фосформен әлсіз және орташа қамтамасыз етілген. Жыртылу қабатындағы қарашіріктің жалпы мөлшері 2,23 % - дан 2,29 % - ға дейін, тереңдеген сайын төмендейді. 0-25 см тереңдікте жалпы азот 0,165 % -0,179 % құрады, ал тереңдеген сайын екі еседен астамға азайды. Жеңіл ыдырайтын азоттың мөлшері 13-74 мг/кг топырақ шегінде болды. 0-25 см тереңдіктегі фосфордың жалпы мөлшері зерттеу жылына байланысты 0,18 %–дан 0,12-5 % - ға дейін болды және топырақтың төменгі қабаттарында біртіндеп төмендеді. Белсенді фосфордың мөлшері 30,4-33 мг/кг топырақ шегінде болды. Алмаспалы калийдің топырақтағы мөлшері 269- 292 мг/кг құрады, ол біртіндеп тереңдеген сайын төмендеді. "Жалилабад 19" арпа сұрпы егілген егістіктердегі топырақтағы фосфор мен калий мөлшерінің динамикасы, егістің өсуіне және тыңайтқыш нормаларына байланысты анықталды.

Мақалада Ленкоран-Астарин аймағының тәжірибе танабының күңгірт-сұр топырақтарында жүргізілген негізгі агрохимиялық зерттеулер нәтижелері келтірілген. Зерттелетін учаске топырағының агрохимиялық көрсеткіштерін талдау нәтижелері топырақ үлгілеріндегі рН әлсіз қышқыл екенін көрсетті, 0-30 см тереңдікте 6,12-5,87 және 30-60 см тереңдікте 5,98 - 6,20 аралығында ауытқиды. Зерттелген топырақтарда карбонаттар жоқ, құнарлы, жыртылу қабатындағы қарашірік мөлшері орта есеппен 3,03- 3,14 %-дан (3,045-3,157), 30-60 см тереңдікте 1,63-1,73 %-ға дейін ауытқиды (1,618-1,751), ал 60-90 см тереңдікте ол 1,05 % құрайды (1033-1065). Жылжымалы фосфордың мөлшері (P₂O₅) 1 кг топыраққа орта есеппен 30,9 - дан 34,1 мг-ға дейін, ал алмаспалы калийдің мөлшері 317-ден 327 мг-ға дейін. Тәжірибе жұмыстары зерттелетін аймақтың күңгірт-сұр топырақтарында «Хашими» күріш сұрпымен жүргізілді. Өңдеу әдістеріне байланысты «Хашими» күріш сұрпының құрылымдық элементтерінің өзгеруінің негізгі факторлары анықталды. Күріш дақылының құрылымдық параметрлері егу мерзіміне, көшеттерге және тыңайтқыш нормаларына байланысты өзгергені анықталды. Мамырдың 1-ші және 3-ші онкүндігінде отырғызылған күріш нұсқаларының зерттеу нәтижелері берілген. Ең жоғары көрсеткіштер мамыр айының бірінші онкүндігінде N₁₂₀P₈₀K₆₀ қоректік режимінде, гектарына себу мөлшері 1,7 млн/данадан алынды. Тыңайтқыштар қолданылмаған нұсқада өнімнің құрылымдық элементтері мен топырақ-климаттық жағдайлар арасындағы жоғары корреляциялық байланыс анықталды.

Мақалада Өзбекстанның Әндіжан облысының суармалы шалғынды топырақтар жағдайында күздік бидайдың өнімділігіне Тумат органикалық гуминді тыңайтқышының әсерін зерттеу бойынша тәжірибелік мәліметтер келтірілген. Тұқымдарды себу алды кезеңінде өңдеу және өсімдіктерді бүркудің бидай тұқымдарының өнуіне және жалпы өну энергиясына әсер етуінің ықтимал теориялық тұжырымдамасы әзірленді. Тумат тыңайтқышына негізделген агромелиоративті әдістер классикалық әдістерден ерекшеленеді. Зерттеу барысында бидай тұқымдарын себу алдында өңдеудің және өсімдіктердің 3-5 және 6-7 жапырақ вегетациялық фазасында Тумат тыңайтқышымен бүркудің оң әсері анықталды, онда қосымша өнім орта есеппен 87 % құрады. Алынған нәтижелер, қолданылған агромелиоративті технологиялар дақылдардың стресске төзімділігін арттыратынын көрсетеді. Қоңыр көмір мен сапропелді экстракциялау инновациялық нанотехнологиясы, минералды тыңайтқыштардың құрамында жоқ, макро және микроэлементтердің, гуминді қышқылдардың, фульвоқышқылдардың, витаминдер мен ферменттердің кең спектрі бар Тумат органикалық тыңайтқышын алуға мүмкіндік береді. Тыңайтқышты қолдану топырақтың қасиеттеріне, дәнді дақылдардың өсуіне, дамуына және өнімділігіне әсер етеді.

Мақалада 2018–2020 жылдары "А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС-нің карбонатты оңтүстік қара топырақта дәстүрлі топырақ өңдеу технологиясымен астықты–сүрі жерлі ауыспалы егістегі жаздық жұмсақ бидайдың өнімділігіне азот тыңайтқыштардың әсері туралы жүргізген зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Топырақтағы ылғалдың жиналуына және қоректік заттардың құрамына әсер ететін, вегетациялық кезеңнің метеорологиялық жағдайы туралы зерттелген жылдары бойынша салыстырмалы талдау ұсынылған. Зерттеу жылдарында түйежоңышқа сүрі жері бойынша бидай себу алдында өнімді ылғалдылықтың максималды мөлшері 2018 жылы – 142 мм, минимум 2020 жылы – 118 мм байқалғаны көрсетілген. Еркекшөп сүрі жері бойынша өнімді ылғалдылықтың ең көп мөлшері 2020 жылы тіркелді – 124 мм, ал ең азы 2019 жылы – 102 мм. Жаздық бидайдың ең жоғары орташа өнімділігі беде түйежоңышқа бойынша аммофосты Р₄₀ мөлшерде енгізу нұсқасында – 24,6 ц/га (тиімділігі -117%) алынды, бұл еркекшөп қабаты бойынша дәл осы нұсқадан 3,3 ц/га жоғары. Азотты тыңайтқыштарды түйежоңышқаға да, еркекшөпке де қосымша енгізу тиімді болмады.