Оңтүстік шығыс Қазақстан жағдайындағы тыңай тқыштардың әсеріндегі шетелдік бейімденген картоп сұрттарының сапалық көрсеткіші

   Бұл жұмыста Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның тау етегі аи мағында өсірілетін Тянь-Шань, Гала, Аладин және Инноватор сорттарының картоп түйнектерінің сапасына тыңаи тқыштардың әсерін зерттеу мақсатында жүргізілген далалық тәжірибелердің нәтижелері берілген.

   Зерттеудің жаңалығы Қазақстанда алғаш рет еліміздің оңтүстік-шығысындағы тау бөктерінде өсірілген төрт сорттың картоп түи нектерінің сапасынатыңай тқыштардың әсері зерттелуінде.

   Алынған нәтижелерді осы аи мақта картопқа тыңаи тқыштарды қолдану бои ынша ұсыныстарды әзірлеуге паи далануға болады. Айта кету керек, зерттеу нәтижелері Қазақстанның басқа аи мақтарында және басқа елдерде жүргізілген ұқсас зерттеулердің нәтижелерімен сәйкес келеді. Тыңаи тқыштарды қолдану картоп түи нектеріндегі құрғақ заттың, крахмалдың және жалпы қанттың жоғарылауына ықпал ететіні анықталды. Минералды тыңаи тқыштардың жоғарылатылған дозаларын қолданғанда немесе минералды және органикалық тыңайтқыштарды біріктіріп қолданғанда түйнектердің ең үлкен крахмалдығы баи қалды. Тянь-Шань, Гала және Алладин сорттарының картоп түи нектеріндегі нитраттардың мөлшері шекті рұқсат етілген концентрациядан (ШРК – 250 мг/кг) аспады. «Инноватор» сортының түйнектерінде нитраттардың мөлшері тіпті бақылауда да шекті рұқсат етілген концентрациядан төмен болды. Тыңаи тқыштар картоп дақылдарының сапасын жақсартудың тиімді әдісі болып табылады.

1. Анисимов Б.В. Картофелеводство в России: производство, рынок, проблемы семеноводства. Совершенствование технологии выращивания картофеля. – М.: 2000. – С. 3-12.

2. Артюшин А.М. Удобрения в интенсивных технологиях возделывания сельскохозяйственных культур. – М.: Агропромиздат, 1991. – С. 3-174.

3. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс] Режим доступа https://www.gov.kz/memleket/entities/stat/press/news/details/362800?lang=ru, свободный.

4. Згорска К. Влияние условий выращивания и температуры хранения на качественные характеристики картофеля, предназначенного для выращивания // Бюллетень института Ziemn., 2000. - № 213. – С. 239 -251.

5. Демиденко Г.А. Влияние технологий охлаждения на содержание биологически активных веществ в овощах в овощехранилище // Вестник КГАУ. 2020. - № 10. – С. 205-211.

6. Демиденко Г.А. 2021 Влияние технологии охлаждения и типов вентиляции на содержание биологически активных веществ в картофеле при хранении // Вестник КГАУ. - № 2. – С. 174-180.

7. Демиденко Г.А. Хижняк С.В. Типсина Н.Н. Струпан Е.А., Сизых О.А. Влияние способа хранения на содержание аскорбиновой кислоты в картофеле / IOP Conf.Series: Earth and Environment Science. 2021. - № 848. – С. 42.

8. Уистлер Р. Л. Крахмал: свойства и потенциал. - Нью-Йорк, 1987. - 148 с.

9. Йоргенсен Х., Кристенсен В. и Фелби С. Ферментативное преобразование лигноцеллюлозы в сбраживаемые сахара: проблемы и возможности // В кн.: Биотопливо, биопродукты и биопереработка, 2007. – С. 119-134.

10. Нейл Д., Атрин София Л., Ченг Рукмал, М. Абейсекера и Энтони В. Локализация амилозы и амилопектина в гранулах крахмала с использованием мечения ферментом золотом // Робардс. - 1999. - № 5 – С. 163-172.

11. Перри Р.А. и Дональд А.М., 2000 г. Влияние низких температур на структуру крахмальных гранул // IOP Conf. Серия: Науки о Земле и окружающей среде. - 2022. - № 981. - С. 59.

12. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. – М.: Агропромиздат, 1985. – 351 с.

13. Методика государственного сортоиспытания сельскохозяйственных культур. – М.: Колос, 1975. – Вып. 4. – 183 с.

14. Методические указания по лабораторному контролю качества продукции общественного питания / рекомендованы Минторгом СССР. - 11. 11. 1991. - № 122. С. 38.

15. ГОСТ 8756.13-87. Продукты переработки плодов и овощей. – М.: Стандартинформ. – С. 1-5.

16. Методика физиолого-биохимических исследований картофеля. – М.: НИИКХ. – 1989. – 142 с.

17. Методические указания по определению нитратов и нитритов в продукции растениеводства, № 5048. – М.: Минздрав ССР, 1989. – 79 с.

18. Бюллетень нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных государственных органов Республики Казахстан № 27-28. - 2008. – Алматы: Зан. – 160 с.