«ТУМАТ» ЖӘНЕ «БИОЭКОГУМ» БИОЛОГИЯЛЫҚ ПРЕПРАТТАРЫН ПАИ ДАЛАНУДЫҢ ТОПЫРАҚ ҚҰНАРЛЫҒЫНА ЖӘНЕ КҮРІШ ШЫҒЫМЫНА ӘСЕРІ

Мақалада Алматы облысы Балқаш ауданындағы Ақдала суару алқабының күрішбатпақты топырақтарының құнарлылығы мен өнімділігіне «Тумат» және «БиоЭкоГум» биопрепараттарын сынау нәтижелері берілген. Қолданыстағы агрохимиялық градациялар бои ынша бастапқы топырақтың құнарлылығы қоршаған ортаның сілтілі реакциясымен, фосфор мен калии дің жылжымалы түрлерінің өте аз қорымен, жеңіл гидролизденетін азот мөлшерінің орташа болуымен сипатталатыны анықталды. Органикалық заттардың мөлшері 1,1 % деңгеи інде болды. Бұл ретте тәжірибелік аи мақтарда агрохимиялық көрсеткіштердің ауытқуы аи тарлықтаи болды. Сонымен, органикалық заттар үшін экстремалды мәндер 0,7÷1,3 %, жеңіл гидролизденетін азот үшін 36,4÷75,6 %, фосфор мөлшері бои ынша – 8÷14 және калии – 70÷160 мг/кг топырақ. «Туматты» топыраққа енгізу + олармен өңделген күріш тұқымымен себу топырақ өңдеу фазасында қарашіріктің, жылжымалы фосфордың және алмасатын калии дің күи ін тұрақтандыруға оң әсер еткені анықталды. Бұл фазадағы жеңіл гидролизденетін азоттың мөлшері тәжірибенің барлық нұсқаларында төмендеді, бұл тотығу-тотықсыздану ортасының өзгеруімен түсіндіріледі, өи ткені азот құрамының динамикасы азот қосылыстарының өзгеруімен және олардың шығынымен анықталады. Күріш дамуының келесі фазаларында биомелиоранттар азоттың жылжымалы минералды формаларының құрамына оң әсер ете отырып, тиімді құнарлылықтың артуына ықпал етті. Бұл топырақ құнарлылығын сақтау тұрғысынан өте тиімді нұсқа болып табылады. Бұл биомелиоранттарды енгізу су басқан топырақтарда судың төмен қараи ағынымен гумустың жоғалуын азаи татыны көрсетілген. Биологиялық шығымдылық бои ынша алынған деректер көрсеткендеи , ең үлкен өсім 4-нұсқада «Туматты» топыраққа енгізу + осы биомелиорантпен өңделмеген күріш тұқымын отырғызу – 30,3 ц/га (36,1 %), өңделген тұқым себу кезінде алынған. «Тумат», өсім 30,6 паи ызды құрады. «БиоЭкоГуммен» өңделген тұқымдарды отырғызу және оны топыраққа енгізген кезде отырғызу нұсқаларында сәи кесінше 9 к/га (25 %) және 7 к/га (19,4 %) өсім алынды.

1. Красноярова, Б. А. Аграрное природопользование в региональной системе // Региональные проблемы географии: тр. ХI съезда РГО.– Т. 2.–СПб, 2000.–С. 18-23.

2. Ларионов Ю.С. Закон плодородия почв– основа новой парадигмы сельскохозяйственного производства//Вестник СГУГиТ.- Вып. 4 (32), 2015. – С. 120-133.

3. Курдюмов Н. И. Мастерство плодородия. – Ростов н/Д.: Изд. дом «Владис», 2007. –512 с.

4. Добровольский Г. В., Никитин Е. Д. Функции почв в биосфере и экосистемах. – М.: Наука, 1990. – 261 с.

5. Жуков А. И., Попов П. Д. Регулирование баланса гумуса в почве. – М.: Росагропромиздат, 1988. – 40 с.

6. Общесоюзная инструкция по почвенным обследованиям и составлению крупномасштабных почвенных карт землепользования. –М.: Колос, 1973. - 95 с.

7. Руководство по проведению крупномасштабного почвенного обследования в Казахской ССР. - Алма-Ата, 1979. - 137 с.

8. Аринушкина Е.П. Руководство по химическому анализу почв. – Москва: Издво МГУ, 1977.- 489 с.

9. Базилевич Н.И., Панкова Е.И. Опыт классификации по засолению// Почвоведение, 1968. - №11. – С. 3-16.

10. Панкова Е.И. Оценка засоления и опыт составления крупномасштабных карт засоления почв (На примере Джизакской степи)// Бюллетень почвенного Института им. В.В. Докучаева. - 1972. - № 5. – С. 41-51.

11. Корниенко В.А., Коробкин В.А. К вопросу составления карт засоленности// Вестник АН Каз. ССР, 1976. - № 1. - С. 54-56.

12. Временные методические указания по проведению почвенно-мелиоративных изысканий, составлению проектно-сметной документации и мелиорации солонцеватых и содовозасоленных орошаемых почв Казахской ССР. Алма-Ата, 1985.- 83 с.

13. Дмитриев Е.А. Математическая статистика в почвоведении. – М.: Изд-во МГУ, 1995. – 320 с.

14. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. – М.: Колос, 1979. – 416 с.

15. Савич В.И. Применение вариационной статистики в почвоведении. Учебно-методическое пособие. – Москва: Изд-во ТСХА, 1972. – 103 с.

16. Вольф В.Г. Статистическая обработка опытных данных.–М.: Колос, 1966. –255с.

17. Елешев Р.Е., Рамазанова С.Б., Смагулов Т.С. Тыңаи тқыш қолдану жүи есі пәні бои ынша курстық жұмыс. Методикалық нусқау. Алматы, 1999. - 64 с.

18. Сейтменбетова А.Т., Сулейменов Б.У., Нысанбаева А.А. Влияние удобрении «БиоЭкоГум» и «Тумат» на микрофлору светло-каштановой почвы при возделывании сои и сафлора//Почвоведение и агрохимия. 2022. - № 1 (март). – С. 40-51.

19. Шеуджен, А.Х. Агрохимия и физиология питания риса / А.Х. Шеуджен. – Майкоп: Адыгея, 2005. – 1012 с.

20. Смирнова Н.Н. Удобрение риса. М.: Россельхозиздат. 1978. - 64 с.

21. Лихочвор В.В. Продуктивность и структура урожая озимой пшеницы / В.В. Лихочвор// Зерно. – 2008. – №7. – С. 24-28.

22. Sharma R.S., Choubey S.D. Correlation studies in upland rice// Indian J. Agron., 1985. – 30(1). – P. 87-88.

23. Prasad G.S.V. Genetic relationship among yield components in rice (Oryza sativa L.) / G.S.V. Prasad, A.S.R. Prasad, M.V.S. Sastry et al.// Indian J. Agric. Sci. – 1988. – 58(6). – P. 470-472.

24. Bai N.R. Correlation of yield and yield components in medium duration rice cultivars / N.R. Bai, R. Devika, A. Regina et al. // Environ. Ecol. – 1992. – 10. – P. 469- 470.

25. Akinwale M.G. Heritability and correlation coefficient analysis for yield and its components in rice (Oryza sativa L.) / M.G. Akinwale, G. Gregorio, F. Nwilene et al.// African Journal of Plant Science. – 2011. – 5(3). – P. 207-212.

26. Электронный ресурс. Режим доступа: https://russian.eurasianet.org, свободный .

27. Алешин Е. П., Конохова В. П. Краткий справочник рисовода. М.: Агропромиздат. 1986. - 253 с.

28. Гущин, Г.Г. Рис. – Репринт изд. – Краснодар, 2011. – 831 с.

29. Ерыгин П.С. Физиология риса. М.: Колос, 1981. – 208 с.

30. Алексеенко Ф.А., Безридный А.С., Владимиров А.С. Влияние режимов орошения и степени спланированности чека на урожайность риса// Международный научный журнал «Символ науки». 2016. - №4. – С. 54-56.