СОЛТУСТЫК КАЗАКСТАННЫН КАРА ТОПЫРАГЫНДАГЫ МЫС, МЫРЫШ ЖЭНЕ КАДМИИ КОСЫЛЫСТАРЫ М0ЛШЕРЫНЩ ДИНАМИКАСЫНА ЖАСЫЛ ТЫНАЙТКЫШТАРДЫН, ЭСЕРЫ

Мақалада топырақтағы және жаздық тритикале дәніндегі мыс, мырыш және кадмийдің мөлшері бойынша нәтижелер келтірілген. Жасыл тыңайтқыштарды минералды тыңайтқыштармен салыстыра отырып топырақтағы микроэлементтердің динамикасына әсері зерттелді және тритикале дәніне бағалау жүргізілді. Зерттеулер Солтүстік Қазақстанның оңтүстік карбонатты қара топырағы аймағында жүргізілді. Еркекшөп алғы дақылы бойынша Р40 мөлшерінде аммофос қолданылған дәстүрлі фонда және N80 мөлшерінде аммиакты селитра қолданылған органикалық фонда жасыл тыңайтқыш ретінде жоңышқа мен еркекшөптің жер үстілік биомассасы пайдаланылды. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, Р40+N80 мөлшерінде тыңайтқыштарды қолдану топырақтағы мырыштың айтарлықтай жиналуына әкелмейді. Жасыл тыңайтқыштарды қолдану топырақтағы жылжымалы мырыш қосылыстарының артуына әкеледі, бұл Zn-тың «топырақ-өсімдік» жүйесінде миграциялануына ықпал етеді. Топырақтағы жылжымалы мыс мөлшері тритикаленің вегетациялық кезеңінде минералды және жасыл тыңайтқыштарды қолданған кезде өзгереді, бұл өсімдіктің өсуі үшін топырақтан белсенді шығарылуымен байланысты. 2 жыл қолдану кезінде минералды тыңайтқыштардағы кадмий қоспалары тритикале дәніндегі элементтің мөлшерін арттырады (ШРК 0,10 мг/кг болған кезде 2018 ж. - 0,07 мг/кг, 2019 ж. - 0,06 мг/кг).

дэстурлы фон, органикалык фон, мыс, мырыш, кадмий

1. Лукин С.В., Селюкова С.В. Агроэкологическая оценка влияния органических удобрений на микроэлементный состав почв / Достижения науки и техники - 2016. - Т. 30. - № 12. - С. 33-39.

2. Myazin N.G., Pavlov R.A., Sheina V.V. Effect of fertilizers on the accumulation of nitrates and heavy metals in soil and plants and on the productivity level of crop rotation zernoparopropashnogo // Agrochemistry. - 2006. - № 2. - S. 22-29.

3. Karpova E.A, Potatueva Y. Influence of long application of complex liquid and solid compound fertilizers on the content of heavy metals in the sod podzolic soil and plants oats and Agrochemistry // Wiki. - 2003. - № 2. - S. 45-49.

4. Wojtowicz N.V., Polev N.A., Ostanina A.V. Evaluation of contamination of agricultural use as a result of the impact of soil Agrogene // Soils Moscow region and their use. - М.: Soil. Inst them. - Dokuchaev, 2002. - P. 372-384.

5. Еськов А.И., Новиков М.Н., Лукин С.М. [идр.].Справочная книга по производству и применению органических удобрений. - Владимир, 2001. - 496 с.

6. Кондрахин И.П. Алиментарные и эндокринные болезни животных. - М.: Агропромиздат, 1989. - 256 с.

7. Сусликов В.Л. Геохимическая экология болезней: в 4 т. Т. 3. Атомовитозы. - М.: Гелиос, 2002. - 670 с.

8. Школьник М.Я. Микроэлементы в жизни растений. - Л.: Наука. Ленингр. 1974. - 324 с.

9. Волошин Е.И. Микроэлементы в системе «почва - растение» в условиях Средней Сибири: учеб.пособие / Краснояр. гос. - Красноярск, 2009. -159 с.

10. Волошине.И. Баланс микроэлементов и тяжелых металлов в агроценозах Красноярского края /Вестник - 2017. - №3. - С. 21-28.

11. Чекемарев П.А., Лукин С.В. Система удобрений в условиях биологизации земледелия // Достижение науки и техники - 2012. - №12. - С. 10-20.

12. Прянишников Д.Н. Агрохимия. - М., 1952. - Т. 1. - 735 с.

13. Седых В.А., Филиппова А.В., Саидов А.К. Изменение подвижности тяжелых металлов в почвах при применении высоких доз органических удобрений // Известия Оренбургского государственного аграрного университета. - 2012. - Вып. №36-1,- Т. 4.-С. 209-212.

14. Загорулько А.В., Гайдукова Н.Г., Шабанова И.В., Скоробогатова А.С. Эколого - агрономическая оценка действий химических средств земледелий на урожай и качество зерна озимой пшеницы / Научный журнал Куб - 2017. -№131(07).-С. 1-20.