ҚАЛПЫНА КЕЛТІРІЛЕТІН ТОПЫРАҚТАРДА ЦЕЗАЛЬПИНИЯ МЕН ЖАБАЙЫ АНАРДЫҢ ӨНІМДІЛІГІ МЕН ДАМУ ФАЗАЛАРЫН ЗЕРТТЕУ

Ластанған жерлерді тиімді пайдалану үшін, осы жерлердің тұздануын алдын-алу мақсатында рекультивациялық және мелиорациялық іс-шаралар жүргізу қажет. Әзірбайжанда мұнай өндіруге байланысты, қазіргі уақытта 10 мың гектар жер қалпына келтіру бойынша шұғыл шараларды қажет етеді. Абшерон түбегінде қалыптасқан жағдай сын көтермейді, өйткені табиғатты қорғау шаралар жүргізілмегендіктен, ластанған жерлердің ауқымды учаскелері пайда болды, олар есепке алу және картаға түсіру кезінде, ластанған жер ретінде көрсетіледі. Бұл аумақтар мұнай өнімдерінің қалыңдығы мен жайғасу тереңдігімен ерекшеленеді. Топырақтың битумдалуы мұнайды өндіру нәтижесінде атқылау мен төгілуі кезінде де жүреді. Өсімдіктердің (жабайы анар мен цезальпиния) шикі мұнайға төзімділігін зерттеу үшін, жасанды түрде ластанған Абшерон түбегінің қалпына келтірілген сұр-қоңыр құмдақ топырақтарында тәжірибелер қойылды. Алынған мәліметтер нәтижесінде, Абшерон түбегіндегі мұнай өнімдерімен ластанған топырақтарда жабайы анардың дамуы әлсіз және өнімділігі төмен екендігі анықталды. Жеке ластану пайызы бар топырақтарда оң нәтиже алу мүмкін емес екендігі көрсетілген. Сондай-ақ, тәжірибе барысында цезальпиния өсімдіктері осы түбектің топырақтарына тән және оларды 5 % - ға дейін мұнаймен ластанған топырақтарда өсіруге болатындығы анықталды.

1. Aslanov G. Safarli Oil-rich soils of Azerbaijan their reclamation and development. – Baku, - 2008. - P. 193.

2. Ismailov N.M. Cleaning of oil-contaminated lands and sludge. – Baku, 2007. - P. 168.

3. Mammadov G.Sh. Socio-economic and ecological bases of rational use of soil in Azerbaijan. - Baku Elm, 2007. 281 p.

4. Yagubov G.Sh. Genetic features of technogenically disturbed lands and ways of their reclamation. – Baku, 2003. 203 p.