Атырау облысы Мақат шаруа қожалығы топырақтарының дегредацияға ұшырау үрдістерін зерттеу

Мақат ауданында жүргізілген зерттеу топырақтың механикалық әсерге төзімділігін бағалауға мүмкіндік беретін гранулометриялық, өсімдік жамылғысы, топырақтың (A + B) қабатының өзгерістері және химиялық талдауларды қамтиды. Топырақ тұрақтылығын талдау нәтижелері барлық жер телімдеріндегі топырақтың жоғарғы қабаттары эрозияға және деградацияға бейім екенін көрсетті, бұл негізінен құм-балшықты гранулометриялық құрамның азаюына, гумустың жоғалуына және утты тұздардың жиналуына байланысты. Өсімдік жамылғысының сиреуі жайылымның қатты деградациясын көрсететкіші болып табылады. Нәтижелер топырақтың физикалық қасиеттерін жақсарту және тұздардың әсерін азайту сияқты топырақты сақтау әрекеттері осы экожүйелерді қалпына келтіру үшін маңызды екенін көрсетеді. Сонымен қатар далалық зерттеулер сұр-қоңыр тұзды және тұзды топырақтар басым болатын топырақ кескіндерінің әртүрлі түрлерін анықтады. Топырақтың бұл түрлері буферлік қабілетінің төмендігімен сипатталады, бұл деградация мәселесін одан әрі күшейтеді. Талдаулар көрсеткендей, аймақтағы топырақтың деградациясы орташа және жоғары дәрежеге ие. Механикалық әсер ету және жерді дұрыс пайдаланбау сияқты антропогендік факторлар деградация процесін едәуір жылдамдатады, бұл өз кезегінде экожүйелердің тұрақтылығын төмендетеді. Бұл факторлар топырақ сапасының нашарлауына және оның өнімділігінің жоғалуына әкеледі, бұл аймақтың бүкіл экожүйесіне тікелей теріс әсер етеді.

1. Yusupov, M. A. Desertification and land degradation: global and regional aspects// Environmental safety. – 2019. – Т. 32. – № 4. – P. 124-130.

2. The UN. Convention on Combating Desertification. - New York, 2017. – 62 p.

3. Gorshkov V. S., Minaev A. I. Problems of desertification in Central Asia: Environmental and economic consequences// Ecology and nature management. – 2020. – Т. 45. – № 2. – P. 22-28.

4. United Nations Environment Organization (UNEP)// Report on the global situation of land degradation. – Geneva, 2021. – 148 p.

5. Timofeev I. I., Stepanov D. P. Drylands of Central Asia: environmental and social threat// Natural resources and ecology. – 2022. – Т. 11. – № 3. – P. 178-186.

6. The World Bank. Drylands and their sustainable use. – Washington, 2018. – 96 p.

7. Petrenko A. A. Water resources use in Central Asia: analysis and prospects// Water resources. – 2019. – Т. 34. – № 5. – P. 54-63.

8. Ministry of Agriculture of Kazakhstan. Forecasts of climate change and its impact on agriculture. – Astana, 2020. – 54 p.

9. Mikhailov V. I., Kovalenko L. S. Land degradation and adaptation to climate change in Central Asia// Environmental issues. – 2021. – Т. 27. – № 6. – P. 141-147.

10. Davydov M. A. Economic losses from desertification in Central Asia// Economics and ecology. – 2018. – Т. 52. – № 1. – P. 33-39.

11. Ermolov V. L. Geochemical assessment of soil degradation in the Caspian region// Geoecology and Environmental Monitoring. – 2020. – Т. 49. – № 2. – P. 102-108.

12. Tatsii Yu.G. Assessment of the state of the soil cover in the area of the Karabash copper smelter after its modernization// Geochemistry of landscapes and geography of soils. Reports of the All-Russian Sci.Con. - Moscow: Faculty of Geography, MSU, 2012. - P. 317-318.

13. Teng M., Liu L. Soil degradation in the Caspian Sea Basin: Implications for sustainable land management// Journal of Arid Environments. – 2014. – Vol. 113. – P. 65-73.

14. Drobyshev I., Kurasov A. Climate change and land degradation: The Caspian Sea region case study// Soil Science and Plant Nutrition. – 2010. – Vol. 56. – № 4. – P. 528-537.

15. Gavrilova E. N., Tregubova E. V. Human-induced soil degradation in the Caspian Sea region// Journal of Soil and Water Conservation. – 2008. – Vol. 63. – № 5. – P. 326-336.

16. Suleymanov M. G. Problems of desertification and methods of combating them in the Caspian region// Ecology and sustainable development. – 2015. – Т. 23. – № 3. – P. 33-42.

17. Belyaev P. A. Soils and desertification in Central Asia: problems and solutions// Agriculture. – 2020. – Т. 27. – № 1. – P. 12-18.