СолтYстiк Каспии жагалауы топырагыныц генетикальщ курамын аньщтау жэне далалык маршрутты зерттеу жYргiзу негiзiнде топырактыц антропогендiк эсерге турактылыгын багалау шкаласы жасалды. Механикалык; бузылу жэне мунаи-химиялык; ластануга топырактыц турактылыгыныц карталары жасалынды. Картаны жасау кезшде геоакпараттык технологиялар мен кашыктыктан зерделеу мэлiметтерi паидаланылды.

Макалада р1ш-батпак;ты топырактыц биологияльщ белсендтгше Green-Эко биомелиоранты эсершщ зерттеу н8тижелерi келрыген. Атап айтанда, протеаза жэне амилаза белсендтгше 8серi аныкталды. Далалык т8жiрибе жагдаиында, рштщ вегетация кезецшде Green-Э к;осылган топырак; нуск;асында жалпы протеаздык; белсендiлiгi мен оцды нингидриндiк (алмаспалы аминк;ытк;ылдары мен акуыздар) биомелиорант к;осылмаган топырак;к;а Караганда элдеайда жогары екендiгi аныщталды, бул биомелиорантты к;олдану кезiнде азот курамындагы органикальщ заттардыц конверсйялануы микробиологиялык; процестердщ арындылыгын арттырды.

Егшшыжтщ бешмдьландшафтык; жYЙесiн жобалау кезшде ескерыетш агроэкологиялык; факторларды электроидык карталардыц YЙлесiмiнде кeрсетiлген егiстiк жерлердi агроэкологиялык багалау боЙыиша зерттеулер н8тижелерi келтiрiлген. Табиги шектеулердщ сипатыиа с8Йкес дакылдарды eсiруге агроэкологиялык топырак тYрлерiн топтастыру ж8ие ie-шаралардыц сипатыиа баЙлаиысты оларды ецсеру иемесе терт санат боЙыиша бейiмделуiие с8Йкес жYзеге асырылды.

Далалык т8жiрибе жатдайыида кец негiзiндегi органикалык тыцайткыштардыц кYлденген ауыр кумбалшыкты кара топырактыц гумусыиыц саидык ж8ие сапалык курамына 8серi ж8ие салдары зерттелдь Кец ж8ие оиыц иегiзiидегi компосттарды еигiзу жалпы кемiртек мелшерiи арттыратыны аиыкталды. Бакылау иускасыида (тыцайткыш енпзымеген) жалпы кемiртек мелшерi 1,7 % децгейшде болды. Кец, кец + сабаи компосты меи кец + кауыз компостыи 10 т/га келемшде еигiзгеииеи кейiи жалпы кемiртек мелшерi с8йкесiише артты: 1,80; 1,83 ж8не 1,90 %. Кец ж8ие оныц иегiзiидегi компосттарды колдаиу гумустыц сапалык курамына да 8сер еттi. Бакылау нускасында Сгк/Сфк катыиасы 1,25 курады, бул ез кезегiиде гумустыц фульватты-гуматты тйптi екеиiиiц д8лелi. Оргаиикалык тыцайткыштарды еигiзгеииеи кейiи гумус сапасы жаксарды 1,47...1,79. Компостты (кец-кауашак) пайдалаиу ез кезепнде гумйидi кышкылдардыц козталмалы ж8не стабйльдi фракцияларыиыц бiр уакытта жотары мелшерiи керсеттi.

Мак;алада ЭзiрбайжандаFы Сиязан-Сумгаит алк;абыньщ жагдаиы туралы м8лiмет келрыген. Алк;ап климаты субтропикалык;, ал жерасты суларыныц децгеш езен суларыныц децгешнен темен. Алк;ап топырак;тарындагы туздардыц мелшерi зерттелiп, туздыц курамы жыл мезплше т8уелдi к;атты езгерiске ушыраитыны аныщталды.

Макалада агроландшафты топырактыц туздылыгын зерттеу y™^h заманауи геоак;параттык; жYйелер (ГАЖ) ж8не ЖАЗ 8дiстерiн колдану мYмкiндiгi к;арастырылган. ГАЖ ж8не ЖАЗ 8дктерш д8стYрлi жердегi 8дiспен бiрге колдану топырактыц туздануын тйiмдi диагностикалауга мYмкiндiк бередi. Осы 8дiс аркылы ОКО Отырар ауданында 1988, 2010 ж8не 2015 жылдары топырактыц туздану д8режесшщ узак мерзiмдi динамикасы ж8не топырактыц туздану карталары жасалды.

Макалада Гегам жоталарыныц топырагыныц курамындагы ауыр металдардыц (AM) курамына караи экологиялык; бага берыген. Зерттеу н8тижелерш непзге ала отырып, топырактыц 8р тYрлi типтершде ж8не типшелершде ауыр металдардыц болуы, оларды белу зацдылыгы ж8не топырактыц горизонт боиынша жылжуы бектлген. Топырактагы ауыр металдардыц формалары арасыидагы корреляциялык байлаиыс, гумус саиы меи физика-химиялык керсеткiштерi аиыкталгаи. Гегам жоталарыидагы топырактыц профилi бойыиша ауыр металдардыц курамы жогарыдаи темеи карай темеидесе, кейбiрiнде АМ (Cd, Cu) кларк бойыиша асып тYседi.

Таулары темен Y^cTipT жэне кыраттарга ауысатын Улкен Кавказдьщ ощустж-шыгыс баурайында орналаскан Эзiрбайжанньщ Гобустандык кыскы жайылым -дары,мундагы тарйXй-дэcтYрлi отарлы мал шаруашылык ауданы болып табылады. Аумактыц 67 %-дан астамы 41 балл бонйтетiнен аспайды, ал орташа енiмдiлiгi - 6,05 ц/га кургак масса. Бул кургак клйматка жэне мунда Ycтемдiк ететш аз енiмдi сур-куба топыракпен элйз камтамасыз етiлуiне байланысты. Жайылымдык жерлердi жаксарту максатында жуcанды-эфемерлi жайылымдардыц ешмдШпне 2 iзбен тырмалау эдiciн колдану мен мйнералдык (макро жэне мйкро) тыцайткыштардыц эcерiн уштастыра отырып зерттелдь Нэтйжелерi тэжiрйбе керсеткендей осы агро эдicтердi пайдалану руксат етiлетiн жайылымдык жYктеменi 2 есеге, айырбастау энергйясын жйнау 108 % - га артты, ал соныц iшiнде таза пайда 399,6 ман/га курады.

Макала авторы, Казакстандагы жерге орналастыру жэне салык кызметшщ ардагерi, Казакстанда суармалы жэне суарылмайтын егiстiк жерлердщ топырагын багалау туралы Казакстандагы эдктемелж нускаулыщтарга сыни кезкараспен караиды, жаца экономикалык жэне саяси шындыктыц заманауи талаптарына сэикес оларды езгерген жердi паидалану шарттарына бейiмдеудi усынады. Сонымен катар, автор Казакстанныц топырактарын багалау эдктемесш даиындау Y^mi^H негiзгi ауыл шаруашылык дакылдардыц енiмдiлiгiн немесе жаиылым мен шалгындардыц азыктык касйеттерiн емес, килокалорияда керсетыген адам тутынатын ешмдердщ ендiрiсiне баиланыстыруга кYш-жiгердi жумсауды усынады. Сонымен катар, автор Жер шарыньщ барлык аумагын каитадан енгiзiлген керсетгашпен багалауды усынады - аумактыц экзистенциалды багасы - АЭБ, сондаи-ак оныц есептеу эдктемесш даиындау кажет. Корытындылаи келе, автор топырак горизонттарыныц генетикалык йндекстелуiн латын графикасы негiзiнде зерттеудi жэне карастыруды усынып отыр.