Суармалы жерлердщ екшш1 реттiк туздануы ауыл шаруашылыгына орасан зор зиянын тйгiзедi. Бул кубылыстыц негiзгi себебi - жер асты суларыныц табиги агыныныц 8лсiз болуынан йнженерлiк коллекторлык-дренажды жYЙенщ болмауы саналады. Зерттеулер ертеде мелиорацияланган шалгынды сортац топырактарда табиги жагдаида ж8не жоцышка дакылы астында топырактарда (1ле Алатауыныц тау алды жазыктыгындагы Тескенсу шаруашылыгы, Алматы облысы) жYргiзiлдi. Топырактыц келемдж салмагы, меншiктiк салмагы, кеуектiлiгi, максималды гигроскопиялылык, солу ылгалдылыгы сиякты керсетгаштер зерттелдi.

Макалада топырак; ецдеудщ корY^нeмдeушi технологияларын колдану боиынша зерттеу жумыстарыньщ соцгы н8тижeлeрi талданады. Зерттеу н8тижeлeрi Костанаи облысында кара топырактарын нелдж ж8не минималды ецдеудеп жаздык бидавдыц ешмдШп, кара топырактардыц физико-химиялык ж8не су-физикалык касиеттершщ аныктамаларына непзделедь

Макалада тYЙeжоцышка епсппндеп аллювиальды-шалгынды сортацданган топырактардыц коректж элементтершщ маусымдык динамикасы берыген. Кец ж8не адаптоген препаратын колданганда топырактыц к¥^нарлылыгы артты. Топырактыц нитраттык рeжймi, онда eгiлгeн тYЙeжоцышканыц есiп даму карк^ынына баиланысты болды. Жылжымалы фосфор мен алмаспалы калиидщ жогаргы керсeткiштeрi кектем аиларында ркелшдь Жаз аиларында олардыц мелшeрi бiртiндeп азая бeрeдi. Жаз аиыныц соцында осы аталган корeктiк элементтер бiртiндeп арта бастаиды. Корeктiк элементтердщ басым кепшiлiгi топырактыц жырту кабатында ркелшдь

Эр алуан жылдары рекультивацияланган телiмдердегi мунаи ешмдершщ мeлшерi, олардьщ грунт кескiнi боишиша орналасуы жэне олардьщ шектеулi жол берiлген концентрациядан асып тYскеиi аныталган. Аумак;тыц солтYстiк анатындагы ластанган грунттар ШРК-дан 7,7 есе, жанама щуцк;ырларда ШРК-дан 53 есе артк;ан.

Астьщтыр1 жерлi ауыспалы епс шегiнде 1х1 м келемшдеп егiстiк алацшаларын салу аркылы топырактыц агрохимиялык касйеттерi мен биомассасы (дэн жэне сабан) жэне оныц компоненттерi арасындагы жуптык жэне кептiк корреляция зерттелшдь Баиланыс параметрлерi мен регрессия тецдеуi негiзiнде кYздiк бидаидыц болжамды енiмдiлiгi есептелiндi. Оныц талдауы накты енiмдiлiкпен катар жер ресурстарын тиiмдi паидаланудыц негiзi болып табылатын шектеушi агрохимиялык факторларды аныщтауга мYмкiндiк бередь

Т8жiрибелiк жумыс 1981-2006 жылдар аралыгында Эзiрбайжанньщ Гянджа-Казак аимагындагы Тауыз ж8не Шемкирск аудандарында «Болгар» ж8не «Кардинал» жYзiм сурыптарын паидалану аркылы жYргiзiлдi. Зерттеу н8тижесшде минералды тыцаиткыштарды паидалану «Болгар» жYзiм сурпыныц eсуi мен жемкшщ nirin-жетiлуiне оцтаилы 8сер ететiнi аныкталды. ЖYзiмнщ «Кардинал» сурыпы тез nirin-жетiлетiн сурып болып саналады, ол «Болгар» сурыпымен салыстырганда 35 н ерте пiседi. N60P90K90 ж8не 10 т/га кец паидаланган жагдаида (3 жылда 1 рет) «Кардинал» сурыпы ете тез пiсiп-жетiлдi, нактырак аитканда 26-27 тамызда. Тьщайткышсыз бакылау нускасы мен минералды ж8не органикалык тыцаиткыштарды шамадан тыс паидаланганда жYзiмнiц ni 6-12 кYнге кешiгетiнi аныкталды.

Казiргi тацда органикалык жэне минералды тыцаиткыштарды паидалану рт темендеуше баиланысты здж бидаи ешмдШпн кетеру мен топырак кунарлылыгын сактау епн таруашылыгындагы басты мэселес болып кала бередь Мундаи жагдаиларда мэселеш шешудщ негiзгi жолы - ол топырактагы органикалык заттарды удаиы жацарту кезi болып табылатын, жасыл тыцаиткыш ретiнде сидераттарды паидалану.

Тэлiмi жер жагдаиында дэстYрлi дакыл ретшде саналатын кYздiк бидаи мен жаздык арпадан баска, дэндi дакылдардан сулы, тары, буршак дакылдардан - нокат, жасымык, маилы дакылдардан - максарыныц элеуетi жогары.

Макалада Алматы облысы Ецбекшщазак ауданыныц деградацияга ушыраган cур-коцыр топырагыныц кунарлылыгын арттыру максатында колданылган агротехникалык iс-шаралар келтiрiлген. Деградацияга ушыраган сур-коцыр топырактарга кец мен минералды тыцаиткыштар енгiзу аркылы олардыц кунарлылыгын сактау шаралары жYргiзiлген.