Preview

Топырақтану және агрохимия

Кеңейтілген іздеу
№ 3 (2015)

ОЦЕНКА ПОЧВ

15-22 116
Аңдатпа
Крп уакытта хальщ саныньщ ecyiMeH туындаган миграция, индустрияландыру, урбандалу саясатыныц дурыс жYргiзiлмeуi, зацдар, муралык жэне коммерциялы зацдарга катысты факторлардыц нэтижeлeрiнeн ауыл шаруашылыгы алкаптары кыскарып фрагмeнттeлудe. Ауыл шаруашылыгы алкаптары шашыраган жэнe бeлшeктeнгeн, эciрece ТYркия сиякты eлдeрдe, ауыл шаруашылыгы инфракурылымдарын жeрлeрдi шогырландыру жолымeн жаксарту eмiрлiк мацызды сурак болып табылады. Ауыл шаруашылыгы eндiрiciн арттыру Yшiн экономикалык тургыдан бурыннан бар ауыл шаруашылыгы аумактарын кайта уиымдастыруды жYргiзу Ke Жeрлeрдi шогырландыру боиынша жобаларды ie асыру ауыл шаруашылыгы жeрлeрiн жаксарту кажeттiлiriнeн туындады. Бул зeрттeулeрдe, 2009-2010 жылдары Караман ауданындагы Салюр ауылында жYргiзiлгeн жeрлeрдi шогырландыру боиынша жобасы тeкceрiлдi. Бiз аумак саны, аумактардыц орташа мeлшeрi мeн олардыц келж багыттарына жакындыгы тургысынан, жоба ie асырканнан кeИiнгi жэнe жоба басталганга дeИiнгi туындаган жаFдаИлармeн жаца жагдайларды салыстырдык. Осыган cэИкec, жeрлeрдi шогырландыру жобасынан кeИiн ауыл шаруашылыгы аумактарын каита уИымдастыру нэтижeлeрi сандык мэлiмeттeр кeмeгiмeн кeрceтiлдi.

ГЕОИНФОРМАЦИОННЫЕ СИСТЕМЫ

23-31 64
Аңдатпа
ТYркияда ауыл шаруашылыгына багытталган жерлер оларды дурыс пайдаланбаудьщ салдарынан жылдан-жылга аз паИдаланылып келедь ОсылаИша, географияльщ-акрараттык; жYЙелер мемлекет аумагында ауыл шаруашылыгына паИдаланылатын жерлердi аныктауда жэне шаруаларды ркеу жYЙелерш жасауда мшдетп курал болып табылады. Олар «баскарудыц жэне бакылаудыц интергациялык жYЙесш» (IACS) жасауга кезделген жэне ауыл шаруашылыкты колдаудыц жэне баскарудыц жYИесi эзiрленетiн болады. Осылаиша, шаруалар накты жYзiндегi керсеткiштерге ие болады, шаруаларга телемдер кепiлдендiрiледi, олар ауыл шаруашылыгы ендiрiсi Yшiн кажеттi колдау алатын болады. Еуропалык Одак елдерiнде ауыл шаруашылыгы жерлерiн сэИкестендiру «Жер телiмдерiн сэИкестендiру жYИелерiнiц» (LPIS) компоненттершщ бiрi ретшде жiктеледi. LPIS жYИесi бакылауга жэне баскаруга жерден колдау керсету (субсидиялар) кызметтерi Yшiн мацызды компонент болып табылады (тжелеИ колдау керсету, аз колдау керсетыетш облыстарда ендiрiстi ынталандыру, шаруалар органикалык егiншiлiк, ормандарды кесу, ластанудыц алдын алу сиякты салалардыц дамуы боИынша нускаулыктар алуы керек жэне т.б.). Бул зерттеуде 6y ТYркия аумагы боИынша LPIS жYИесiн жасау туралы усынысты колдау максатында 1/5000 масштабтагы ортофото карталарын жасау туралы акпараттар усынылатын болады.

ФИЗИКА ПОЧВ

32-40 60
Аңдатпа
Бул жумыста жылу жылжудьщ Kepi мшдеттершщ тецеспрыушщ шешiмi непзшде, eKi YИлeсiмдiлiгiмeн сипатталган бeткi кабаттыц шекаралык шарттарын есепке ала отырып топырактагы жылу eткiзгiштiк коэффициeнтiн аныктау т8сiлдepi жасалды. Бул т8сiлдepмeн топырактагы жылу режимшщ математикалык модeльдepiн колдану шекараларын кeцeИтудi ж8не с8Икeстiгiн кетеретш топырактагы жылу eткiзгiштiктi таботи жагдайда багалауга болады.

Топырақ құнарлылығы

41-48 70
Аңдатпа
F аламдык жэне климаттык езгерктердщ эсерi ауыл шаруашылыгын жYргiзу Yшiн негiзгi жагдайлар болып табылады. Сондыктан климаттыц катац санталу кажеттыт рана емес, сондай-ак езгерген жагдайларга ауыл шарушылыгы бейiмдеу де бар. Зерттеу Yшiн негiзiнен ауыл шарушылыгына пайдаланатын Германияныц СолтYстж-ШыFысындаFы морендж ландшафтар шегiндегi 60х40 км аймак; тацдап алынды. Крп кездегi жэне болашактагы мYмкiн жагдайлар Yшiн су балансы, азот пен юрттщ мелшерь сондай-ак енiмдiлiк есептелдi. 2050 жылгы сценарййдi жэне 2000 жылгы бастапкы жагдайды салыстыру су балансыныц елеулi езгергенiн (су тYсуiнiц азаюы, накты буланудыц артуы), сондай-ак сYзiлген сулардагы азот пен гарттщ концентрациясыныц еезгергенше керсеттi. Зерттелетiн аймак Yшiн ешмдыж, егер СО2 арту эсерi ескерыетш болса, шамалы азаяды. Туракты жэне экономикалык камсыздандырылган ауыл шарушылыгын колдау Yшiн климаттык жагдайлардыц езгеруiне бешмдеу бойынша iс-шаралар усынылады.
49-57 102
Аңдатпа
Топырак к¥нарлылыгы ауыл шаруашылыгындагы ец мацызды керсетшштердщ 6ipi болып табылады. Чумра таулармен коршалган жэне жазык к¥рылымды Конья Жабьщ алабыныц оцтYCтiк белiгiнде, Орталык Анатолияныц ауыл шаруашылыгы ендiрiсiнiц ец мацызды орталыгында орналаскан. Алап топырагы климаттык к¥рылымга жэне егiстiк рельефше жэне зак уакыт бойы калыптаскан жас аллювиалды эктасты касиеттерге ие. Чумра климаттык жэне суармалы жагдайына байланысты есiмдiк шаруашылыгы енiмдерiнiц барлык тYрлерi есiрiлетiн ТYркиядаFы мацызды ауыл шаруашылыгы ауданы болып табылады. Бл зерттеуде Чумра аймагыныц топырак жэне климаттык сипаттамасы, сонымен катар олардыц тиiмдiлiгi талкыланып зерттелдi. 0ндiрiс эртYрлiлiгi мен экономикалык тргыдан тращылыгына багалау жYргiзiлдi.
58-62 93
Аңдатпа
Макалада жаца органоминералдьщ тыцаитыштардыц жэне жергыжт шйкiзат ресурстарыныц топырак к¥нарлылыгын арттыруга, eсiрiлетiн ауыл шаруашылыгы дакылдарыныц eнiмдiлiгiне 8серiн зерттеуге багытталган далалык т8жiрйбелердщ н8тйжелерi кeрсетiлген.
63-67 61
Аңдатпа
Макалада макта егiстiктерiндегi ескi суармалы тйптiк сур топырак жагдайында микроэлементтердщ кeзi ретшде минералды шйюзаттардыц д8стYрлi емес тYрлершщ 8серiн аныктау Yшiн койылган лизиметрияльщ т8жiрйбелердщ н8тйжелерi кeрсетiлген. 9сiмдiктермен ащрыетш микроэлемент тYрлерiнщ бiртiндеп ауысуы керсетыген.
68-74 71
Аңдатпа
Макалада Костанаи облысыньщ ощустж кара топырактарыныц морфогенетикалык, химиялык, физикалык касиеттерш бакылаудыц н8тижелерi келрыдь
75-88 68
Аңдатпа
Жыл сайынгы кекешс дакылдарын егу жэне вегетациясы кезенде агротехникалык ецдеу, суаратын судыц бYлiндiру эрекеп топырактыц курылымдык агрегаттарыныц нашарлауына, гумус заттарыныц деградациясына, коректж элементтердщ шыгарылуына жэне куцпрт каракоцыр топырактардыц кунарлылыгыныц темендеуiне алып келедi. Fылымй-зерттеу жумысы сорбент жэне мелиорант ретшде курш кабыгын (400°С) пиролиздеу кезiнде алынган бйокемiрдi паидалану жолымен топырактыц физикалык, су-физикалык, химиялык, физикалык-химиялык, биологиялык касиеп мен коректж режймiн жаксартуга багытталган. Зерттеулердщ керсетуi боиынша тамшылатып суаруда бйокемiр енпзшген нускада бакылау нускасымен салыстырганда ылгал елеулi мелшерде молырак, Суарудыц эр тYрлi жагдайларында топыракка биологиялык кемiрдi енгiзу барлык дакылар бойынша ылгалды сактайды. Тамшылатып жэне спринклерлж суару кезiнде кектем жэне жаз айларында тэжiрйбе телiмдерщщ топырактарыныц келемдiк массасыныц мэнi темен, кузге карай суару кезiнде лессиваж урдга салдарынан келемдiк масса артады. Эр тYрлi суару жагдайында топыракты кургак куйде елеуiштен еткiзген кезде >10 мм топырак агрегаттары ец кеп мелшердi курайды. Тэжiрйбенщ барлык нускаларында макро жэне микроагрегаттарга караганда топырактыц мезагрегаттары кебiрек. Биологиялык кемiр енпзшген нускада тамшылатып суаруда топырактыц агрегаттык жагдайыныц курылымдык коэффициент! ете жаксы. Гумустыц мелшерi бойынша биологиялык кемiр енгiзiлген нуска езгешеленедi. Тэжiрйбе телiмiнiц топырактары азот корепмен аз камтамасыв етшген, калиймен камтамасыз етшген

ЭРОЗИЯ ПОЧВ

89-95 71
Аңдатпа
Жацбырлатып суарган кезде 1ле Алатауыныц тау етеп аимарындагы суармалы жерлердегi суару эрозиясын зерттеу н8тйжелерi мазмундалган. Агрегаттардыц сура тeзiмдiлiгiне бага берiлген, суарган кезде топырак;тыц физикалык; ж8не химиялык; к;асиеттершщ езгерушщ сапалык; кeрсеткiштерi аныщталды.

Топырақ биологиясы

96-101 82
Аңдатпа
Макалада Ощустж Казахстан облысы Мактаарал ауданыныц суармалы ашык сур топырактарындагы микроорганизмдердщ сандык ж8не сапалык курамы берiлген. Олардыц непзп физиологиялык топтары: бактериялар, актиномицеттер, микроскопиялык сацыраукулактар тiркелiндi. Топырактыц туздану д8режей мен ендiрiлген биопрепараттардыц микроорганизмдердщ сандык eзгерiстерiне 8серi зерттелiндi.
102-108 82
Аңдатпа
Макалада Кыргызстанньщ Жалал-Абад облысы Кок-Арт eзенi алабыныц тж зона топырактарыныц ферменттi белсендiлiгiн зерттеу н8тижелерi берiлген.
109-116 92
Аңдатпа
Макалада жYргiзiлген зерттеулердщ н8тижелерi келрыген. Топыракты ецдеудщ 8р тYрлi 8дiстерiнде (минималды, нелдж) Костанаи облысыныц оцтYстж кара топырак;тарындагы мынадаи мацызды: уреаза, пероксидаза, каталаза, торырак ферменттершщ белсендiлiгi керсетыген.
117-130 74
Аңдатпа
Уш жылдык кешендж далалык жэне зертханальщ-аналитикалык; зерттеулер нэтижесшде топырактыц туздану кeзi жэне Караарна мен Шыгыс Кекарна мунай кен орындарындагы эртYрлi типтеп топырактардыц туздалу дэрежеа, туздардыц топырак кесгаш бойынша орналасуы мен туздар курамыныц динамикасы жэне гипотетикалык басым туздары зерттелшдг
131-137 72
Аңдатпа
Жумыста Арал тещзшщ кеуш кетуi салдарынан туындаган коршаган ортага керi 8серлерi карастырылган, эйресе Арал мацыныц кумды-тузды аэрозолдарын тасымалдаушы кез ретшде мацаишидагы аумактарга елеулi эсер ететш тещздщ урраган табаны жаца географиялык нысан тудыруда. Зерттеулер Республика аумагына тузды-шацды аэрозолдардыц тасымалдану зацдылыктары мен суармалы аумактарга тузды-шацды аэрозолдардыц шегу мeлшерiнiц 8ртYрлi болуы, Арал тецiзiнiц к¥рраган табанынан кашыктыгына байланысты екендiгiн аныктады.

Обзорные статьи

138-148 293
Аңдатпа
Макалада Казакстан Республикасы топырактары к¥иарлылыFыиьщ жардаиына жэне минералды тыцаиткыштарды колдану стратегиясына аналитикалык шолу жасалган.
149-157 68
Аңдатпа
Жумыста инновацияльщ технологияларды ендiру непзшде ауыл шаруашылыгына пайдаланылатын жерлердi тиiмдi баскару багыттары карастырылган. Мысалда зерттеу нысандарыныц 5-жылдык кезецде жердi пайдалану жэне йнновациялык; технологиялардыц шаруашылык кызметшщ нэтйжелерiне эсерi багаланган. Инновациялык; технологияларды ендiрудi ынталандыру максатында монйторйнгтiк зерттеулердi крлданудыц кажеттыт негiзделген.
158-164 82
Аңдатпа
Макалада микротыцайткыштардыц агрохимиядагы рeлi каралады. Ауыл шаруашылыгы дакылдарыныц коректж заттарын оцтайландыру жолдары келрыген. Сондай-ак эр тYрлi топырактардагы микротыцайткыштардыц кажеттiлiктерi мен тшмдтгшщ диагностикасы келрыген. Макалада микроэлементтердщ топырактагы биохимиялык езгерктершщ эртYрлi топырак жамылгысы ретшде мазмуны мен багыттары сипатталады, олрадыц еймджтердеп жалпы курамы мен жылжымалы дэрежей, колжемдыш аныкталган. Микроэлементтердщ Омбы облысыныц (далалык, оцтYстiк орманды дала, солтYстiк орманды дала зонасы), топырактагы курамы, сондай-ак микроэлементтердiц топырактагы жылжымалы тYрi карастырылган. Омбы облысыныц тецсапалы топырактарындагы микротьщаиткыштадьщ "ЖТ0Д" - жедел топырак еймджтер диагностикасы мен бiрлесiп енгiзiлген минералды тыцаиткыштардыц кешендi жYИесi келтiрiлген.


ISSN 1999-740X (Print)
ISSN 2959-3433 (Online)