Келтабанды-шалгындык; сортацданган суармалы топырактардын, физикалы химиялык физика-химиялыц, су-физикалык; цасиеттершщ суарудьщ эртурл1 эдктершдеп езгеру зацдылыктары жэне олардьщ топырак; кунарлылыгына типзетш acepi зерттелшген.

Зерттеу нэтижесшде Дедала суармалы алк;абы торырацтарыньщ кунарлылыгын шек-тейтш ец непзп 6ip фактор олардац к¥Р^амынД^а оцай еритш улы туздардьщ мелшершщ KenTiri екендш аньщталган. Топырак; к;унарлылыгын арттырудьщ тшмд1 технологиялары келт1рыген.

1ле Алатау аймагыныц ашьщ к;ара коцыр топыращты тэл1м1 жершщ KapainipiK жагдайын жаксарту мацсатында колданылатын цысцы ротациялы cypi танапты дэнд1 дакыл ауыспалы ericiH дэнд1ге ауыстырып, таза cypi жер тэл!мш, сулы-буршак қоспасына немесе нок ата алмастыруды усынады. Егшшшжтщ экологияльщ жэне экономикальщ жагдайын арттыру ушш eHflipicTe колданылатын жер жырту жуйес!н!ц орнына дақылдарды 10-12 см непзп сыдыражыртышпен ендеу немесе ендеуазжуйесш колдану кажет.

Макдлада Крстанай облысыньщ тьщ acepi мен бидай епспгшщ оцтустж жане кэд1мп кара топырагындагы топырак нематодтарын зерттеудщ нэтижеа кел'прыген.

Костанай облысыньщ оцтустж цара топырацтары жагдайында нут жэне жасымак; eciMfliKTepiHin тушршж бактерияларын зерттеу нэтижелер! келт!рыген.

Жумыста жердщ жэне Бозашы тубегшщ приморской белшнщ топырак;жабыныныц К¥Р^а_ лымыньщ Heri3ri зацдыльщтары керсетыген. Жердщ морфогенетикальщ ургашылкыньщ e3repici ара тэуелдыж от почвообразования шарттарыньщ талданады. Сордьщ сортацдануыньщ табиги-климаттык; фактордьщ ьщпалымен кес1мд1 маусымдьщ cepniHflmiKi приморских карастырылатын, атмосферальщ дымдануды, при сгонно-айдагыш кершктерде затопление жэне топырак; судьщ аста келбей жатдецгешн iuiiHe ала.

Макдлада Солтустж Казахстан егшшшгшдеп азот проблемаларыньщ кеп жылдьщ 1здешстершщ нэтижелер1 берыген, оньщ шпнде азот тьщайтк;ыштарыньщ тшмдипп мен дак;ылдардыц ешмдшгш аньщтайтын Heri3ri факторлары, топырак;тары азот режимш1ц взгеру зацдыльщтары мен топырак;тагы азоттьщ Typi мен мазмуны келт1р1лген. Тыцайтк;ышты THiMfli пайдалануга жэне жогоры унемды!кке кепы бола алатын оцтайлы азот к;орег1мен диагностикасыньщ принципиалды жаца жолы баяндалган.

Зырян кен орны мацынан алынган суларды талдау кезшде аньщталганы, к;алдык; сак;та-гыштыц мацынан алынган су ynrinepi ауыр металдармен куит ластанган. Осы су кездер1 Tipi агзалар ушш iayinTi болып табылады. Мыстьщ су миграциясыньщ орташа коэффициент! 0,014-0,58 курайды, мырыш 0,007-1,08, цоргасын - 0,004-0,79, хром - 0,034-0,44 курайды. Коэффициент жогары болса, элемент жыныстан куптрек йлтгазденедъ су миграциясы кдр-к;ынды болады.

«Жацатас» кен орныньщ ушндыершде eciMfliK ездтнен ескен тел!мдерде к;азылган топырак; кескшдерш сипаттау бойынша бастагщы топырак;тузшу белгшер1 аньщталды. Эймдж б1рл1-жарымды вскен жер тел!мдершде топырак;тузыу ypflici элйз байк;алады немесе мулдем байк;алмайды. Барлык; цазба шуьщырлардьщ KecKiHi бойынша к;ыск;а к;абаттарга белшу байцалады. Фосфорит кен орнын ашык; aflicneH кдзбалау кезшде техногенез жагдайында топырак;-экологиялык; функциясына бага бершд1. Казбаланган енеркэсштж ушндыерд! зерттеу нэтижесшде цурамы эр турл1 техногендш элювийде бастапк;ы топыракгузшу ypflici аньщталды.

Мацалада 1ле Алатауыньщ етегшдеп сургылт топырак;тарды камтыган агроландшафттардьщ деградацияга ушырау сипаттамалары нактылы анализдж мэл!меттерге суйенш берыген. Булардыц аук;ымында 1:100 ООО масштабтагы жер бедерлершщ ещспктж картасы, сургылт топырацтардан туратын ландшаттардыц Алматы облысындагы Жамбыл ауданыныц шецбершдеп бижтж белдеулершщ арасындагы жайгасулары, топырацтардыц (тьщ жэне игерыген) тектж-морфологияльщ сипаттамасы, олардагы жалпы гумустыц мелшерлер1 мен механикалык; курамдарыныц жэне карбонаттьщтарыныц салыстырмалы e3repicrepi баяндалган. Нэтижесшде курастырылган ландшафттьщ картаньщ непзшде ещстжтж картасын жасап, ондагы эртурл1 мэндеп градустьщ мэл1меттерд1 топтастырып, су эрозиясына ушырау дэрежелер1 аньщталды. Зерттелген ландшафттардагы сургылт топырацтардыц жайгасцан белдемдж орындары 1ле Алатауыньщ бижтж белдемдерше тэн жайгаск;андары аньщталды. Зерттелетш кесюндж шуцк;ырлар 8°-тьщ беткейде жэне оньщ етегшдеп суайрьщтьщ жазьщтьщтагы тьщ жэне игерыген улесюлерде орналастырып, олардьщ тектж-морфологияларыныц айырмашыльщтары нацтылы аньщталып, эркайсысыныц к;абыргаларынан ap6ip 10 см-лж кабаттарынан анальщ тау жыныстарына дешн топырак; улплер1 алынды. Осы улплерден жалпы гумустыц, карбонаттьщ жэне механикальщ к;урамдарыныц мелшерлер1 аньщталып, тьщ жерлж нуск;аларымен салыстырганда игерыген алкаптардыц деградациям молынан ушырагандары дэлелдендь