Макалада топырак тYзiлу процесi мен топырак корларын пайдалану жагдайларына байланысты элемнщ дамыган елдерiндегi топырактану гылымыньщ басты багыттарыныц дамуына шолу жасалган. Топырак к¥нарлыгын сактау мен оны калпына келтiру меселелерi бойынша гылыми непздершщ жасалуы карастырылады. Казакстанныц топырак жамылгысыныц кезырп такдагы жагдайы сипатталады. Казакстанныц топырактану гылымындагы iргелi зерттеулердщ басты гылыми багыттарыныц негiзгi максаты мен топырак кунарлыгын шешу жолдарындагы мэселелер баяндалады.

Мақалада антропогенез жагдайында топырақтыц торакгылыгын, биологиялыщ ешмдшшн арттыру мен топырак жамылгысын сақтауга қатысты езекп мэселелер қарастырылган.

Мақалада Казахстан Республикасы А0К экологияльщ жагдайлары бойынша мэлiметтер келтiрiлген, агрохимия жэне агроэкологиялыщ гылымыныц даму болашагы жэне ТМД елдерiмен ұйымдастыру мен бiрлесу багыттары аныщталды.

Шолу мақаласы элемдш кещспктеп топырақтыц, сондай-ақ Казахстан Республикасыныц топырак жабылгысыныц қаз1рп кездеп жагдайыныц мэселелерше арналган.

Топырактардыц эртYрлi аймактарда антропогенд турде езгерулершщ баскы факторлары жэне топырактарда солардыц эсершщ езгеретш процесстер зерттелшген. Зерттеу нэтижесшде топырактардыц антропогенд турде езгерулерi кеп факторлык жэне кешенд турде болатыны аныкталган. Топырактардыц антропогенд турде езгерулершщ дэрежеа мен тда тау жэне тау бектершдеп далаларда эр-турде болатыны жаксы керсетшген. Тау бекгершдеп топырактарыныц езгерулершщ негiзi оларды епспкке колданулары, эаресе суарылатын турде, ал тау топырактарыныц касиеттершщ нашарлануы оларды жайылым туршде колданылганда ауыр салмак тускеннен болып табылады.

Сортац топырактар генезисш зерттеу барысында гидрофобты жэне гидрофильдi коллоидтар белшш алынды. К¥рамы, к¥рьшысы (электронды микроскоп кескшдер поляризациялы микроскоп кескшдері рентгено-структуралы анализ), молекулалык массасы (гидрофильдi коллоидтар) оларды элементорганикалык жогары молекулалык косылыстар (ЭЖМ) класы-на жаткызуга мYмкiндiктер бердг Топырак ЭЖМ-ын зерттеу топырактану гылымыныц топырак iшiндегi коллоид-ты-жогары молекулалык жYЙелердщ тYзiлуiн, ягни рентгено-кристаллды жэне рентге-ноаморфты косылыстардыц кешендi бiрлiгiн, ЭЖМ-дыц синтезделуiн, топырак педогенез процесшщ негiзгi зацдылыктарын ашып керсетудеп жаца багыттыц жалгасы.

Мақалада Ощуспк Казахстан топырак жамылгысыныц қысқаша сипаттамасы жэне оныц топырагыныц қаз1рп замангы к¥нарлылыгына бага бершген. Соцгы жылдар iшiнде топырақты экстенсивтi тYPде қолдангандықган оныц мелиоративтiк жагдайыныц темендегендт, жер асты суыныц терецдтнщ , минерализациясыныц кeтерiлгендiгi, эрозияга шалдывдан топырақтар келемшщ ұлгая тYсуi жэне тагы басқа негативтi процесстердщ арта тYCкендiгi аныщталган. Мэселелердi шешудщ бiрнеше жолдары кeрсетiлген.

Казiргi тандагы топырак зерттеу жұмыстары фундаменталдык топыракты-экологиялык проблемаларыменДР топырактарыныц к¥арлыгын сактан жэне калпына келтiру жeнiдегi теориялык жұмыстарымен, сонымен катар эртYрлi ауылшаруашылык eндiрiстерiне арналган жердi кадастрлык багалаумен,топырак корларын тиiмдi пайдаланумен, мелиорация технологиясын жасан жийiлдiрумен топырак процесстерiн багыттау эдiстерiмен жэне казакстандагы белгiлi объектшерге арналган ауылщаруашылык жерлерiнiц eнiмдiлiгiн арттырумен байланысы.

Бұл макалада кепжылдык зерттеулердщ непзп нэтижелерi бершген. Осы үндеп агрохимия саласындагы ец езект мэселелердщ бiрi - есiрiлетiн дакылдардыц талаптарын еске ала отырып топырак к¥нарлылыгын баскару эдютерш жасау жэне топырак коректену жагдайыныц диагностикалык эдютерш жетiлдiрумен катар потенциалдык мYмкiндiктерi мен жоспарланган ец жогары ешмш СолтYCтiк қазакстанныц топырактарында калыптаскан жергшкп жагдайларында алу.

ЖYргiзiлген зерттеулерге Караганда суармалы ашык сұр топырактардыц тұздануын темендету Yшiн желтоксан-кантар айларында 1600-1800 м³/га калыптагы шайылымдык суармалар жYргiзу кажет. Элсiз тұздалган жерлердi макта үлдену жэне тYЙiн тастау фазаларында суару тшмді бұл жагдайда енпзшген минералдык тыцайткыштардыц жогаргы тшмдшп байкалады.

Елiмiздiц агроэкологиялык каупшздтнде топырак к¥нарлыгыныц манызы ерекшелшедг Казакстанныц ецiрлерi жэне эсер етушi факторлар бойынша топырактыц деградацияга ұшырауы мен шолдену к¥былысына кыскаша талдау жасалган, топырак к¥нарлыгын сактау мен калпына келиру туралы зац кабылдаудыц кажеттiлiгi непзделген.

Макалада шик мұнайдыц битумдш компоненттершщ сдо-к¥ба топырактардыц морфологиялык, су-физикалык, физикалык, химиялык касиеттерше типзетш эсерi карастырылады. Топырак кескшшщ гетерогендт кеп компонент ластандырушылардыц фракциялану сипатын аныктайды. Топырак кескшшдеп битумдык заттардыц орналсу кYрделiлiгi айкындалган. Осындай кYрделiлiк мYнайдыц топырактагы миграциялану механизмiне, сонымен катар топырактыц геохимиялык барьерiне байланысты. Топыракка тYCкен мұнай ластанган топырактардагы жалпы органикалык кемiртегiн арттырады.

Арал тещзшщ шыгыс жагалауыныц к¥рsupгsupаган табанындагы топырак жамылгысыныц каз1рп жагдайы, жер бедершщ ерекшелштері топырак тYзiлу процестері сонымен катар топырактардыц непзп типтершщ химиялык касиеттерi жэне топырак кешендершщ контурлар eзгерiстерi зерттелiндi. Осы топырактардыц биологиялык eнiмдiлiгiн арттыру жонiнде нұскаулар берiлген.