Түркістан облысы шәуілдер суармалы алқабындағы «Азия агро групп» аөк топырақ құнарлығының қазіргі жағдаиы

Мақалада Түркістан облысының Шәуілдір суармалы алқабы «Азия Агро Групп» АӨК топырақтарының құнарлылығының қазіргі жаи -күи ін зерттеу нәтижелері келтірілген. Азия Агро Групп АӨК өнімділігін шектеи тін фактор гумустың және жеңіл ыдыраитын азоттың мөлшері болып табылатыны анықталды. Бұл гумустың минерализациясына және оны органикалық және азотты тыңаи тқыштарды қосымша қолдану арқылы толықтыру қажеттілігіне баи ланысты. Сонымен қатар, ауыспалы егіске көпжылдық шөптерді егу арқылы топырақтағы азотты көбеиту қажет, өиткені олардан кеи ін уақыт өте келе гумификация процесі аи тарлықтаи артады. Алынған нәтижелер фосфор тыңаитқыштарын қолдану көлемінің күрт төмендеуіне баиланысты фосфордың жылжымалы түрлерімен жоғары, және өте жоғары қамтамасыз етілген егістік алқабы зерттелген 300 гектардың тек 26,1%-ын құраи тынын көрсетті, ал орташа, төмен және өте төмен дәрежеде қамтамасыз етілген аумақ 73,9% құрады. Бұл фосфордың осы түрінің құрамының тыңаи тқыштарды енгізуге тәуелділігін көрсетеді, ал осы элементтің мазмұны боиынша шаруашылық алқаптарының алуан түрлілігін ескере отырып, топырақтағы фосфор тыңаитқыштарының мөлшерін ескере отырып, картограмма бои ынша қатаң түрде енгізу қажет. Шаруашылық топырақтарындағы метаболикалық калии дің мөлшері боиынша салыстырмалы түрде қолаилы жағдаи баи қалады, бұл осы элементтің осы формасының мазмұнының өте жоғары градациясымен дәлелденеді. Зерттелген аумақтың 85,2%-ы калии дің осы түрімен жоғары және өте жоғары қамтамасыз етілген. Демек, «Азия Агро Групп» АӨК топырағының құнарлылығының жаи -күи ін ескере отырып, тыңаи тқыштарды қолдану, ғылыми негізделген ауыспалы егістерді сақтау, сабан мен тамыр қалдықтарын және басқа да агроқұрылымдарды қалдыру тұрақты дақылдардың қалыптасуын қамтамасыз ететін міндетті қабылдау болып табылады. Өсімдік қалдықтары ыдыраған саи ын топырақтағы органикалық заттар мен қоректік заттардың сандық және сапалық құрамы өзгеретінін есте ұстаған жөн. Шіріген өсімдік қалдықтарының химиялық құрамы топырақта аммиак пен нитрат азотының жиналуына үлкен әсер етеді. Топыраққа органикалық және минералды тыңаи тқыштарды енгізу дақылдардың қолаи сыз экологиялық факторларға төзімділігін арттыруға көмектеседі. Бұл әсіресе климаттың өзгеруіне баи ланысты маңызды.

1. [Электронный ресурс]: Degradaciya pochv. Режим доступа; https://dknews.kz/ru/v-strane/309683-degradaciya-pochv-i-ugroza-vodnym-resursam-chto, свободный.

2. [Электронный ресурс]: Soil biodiversity and soil erosion. (2018). Joint Research Centre, European Soil Data Centre (ESDAC). Режим доступа: https://esdac.jrc.ec.europa.eu/themes/soil-biodiversity-and-soil-erosion.

3. Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан, Комитет по управлению земельными ресурсами. Сводный аналитический отчёт о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2020 год. Нур-Султан, 2021. 265 с.

4. [Электронный ресурс]: Soils_of_Russiaba. Режим доступа: https://www.fao.org/fileadmin/user_upload/GSP/docs/eurasian_workshop/Soils_of_Russiaba.pdf, свободный.

5. Сычёв В.Г. Современное состояние плодородия почв и основные аспекты его регулирования// Издатель – Российская академия наук. - Москва, 2019. - 328 с.

6. [Электронный ресурс]: Плодородие. Режим доступа: http://res2.baa.by›book›lek›Плодородие по...PDF, свободный.

7. Жихарева Г.А., Курмангалиев А.Б., Соколов А.А. Почвы Казахской ССР. Выпуск 12. Чимкентская область. - Алма-Ата. 1969. - 111 с.

8. Общесоюзная инструкция по почвенным обследованиям и составлению крупномасштабных почвенных карт землепользования. Москва: «Колос», 1973. - 95 с.

9. Руководство по проведению крупномасштабного почвенного обследования в Казахской ССР. Алма-Ата. 1979. - 137 с.

10. Методическое руководство по проведению комплексного агрохимического обследованию почв сельскохозяйственных угодий. - п. Научный. 2004.

11. Аринушкина Е.П. Руководство по химическому анализу почв. Москва: Изд-во МГУ. – 1977. - 489 с.

12. Панкова. Е. И, Конюшкова М. В. История изучения и основные направления развития методов оценки и картографирования засоленности почв аридных и семиаридных территории// Бюллетень Почвенного института им. В.В. Доку-чаева. - 2016. - Вып. 82. - С. 122-138.

13. Панкова Е. И., Конюшкова М.В. Влияние глобального потепления климата на засоленность почв аридных регионов// Бюллетень Почвенного института им. В.В. Докучаева. - 2013. - Вып. 71. - С. 3-15.

14. Боровский В.М. Формирование засоленных почв и галогеохимические провинции Казахстана. - Алма-Ата: Изд-во «Наука» КазССР. - 1982. - 256 с.

15. Минеев В.Г. Агрохимия: учебник, 2-е изд., перераб. и доп./Москва: Изд-во МГУ3, Изд-во: «КолосС». – 2004. - 720 c.

16. Мельцаев И.Г. Плодородие почвы – основа повышения урожая и его качества// Плодородие. - 2003. - № 4. - С. 30-31.

17. Орел А.Н. Агрохимическое состояние почв Воронежской области//Научные основы и пути рационального использования химических средств в современном земледелии: сб. науч. тр. – Воронеж. - 1998. - С. 12-15.

18. Беляев А.Б. Трансформация гумусного состояния чернозёмов выщелоченных при длительном сельскохозяйственном использовании/Чернозёмы России: экологическое состояние и современные почвенные процессы: материалы Всероссийской конференции, посвящённой 70-летию кафедры почвоведения и агрохимии ВГУ/под ред. Д.И.Щеглова.-Воронеж.-2006. - С. 60-64.

19. Корчагин В. И. и др. Органическое вещество чернозёмов/под ред. Житина Ю.И.-Воронеж: Истоки. - 2012. - 12 с.

20. Рымарь В.Т., Покудин Г.П., Мухина С.В. Изменение агрохимических показателей почвы за ротацию севооборота// Плодородие. -2002. - № 3. - С. 25-26.

21. Адрианов С.Н. Роль фосфора в современном земледелии России//Плодородие. - 2004. - № 3. - С. 13-15.