КАРТОПТЫҢ ТАМАША СҰРПЫНЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ТЫҢАЙТҚЫШТАРҒА ЖАУАПТЫЛЫҒЫ

Мақалада Орталық Қазақстанның ауыр құмбалшықты күңгірт қара-қоңыр топырағында картоптың Тамаша сұрпының өнімділігі мен сапасына биологиялық тыңайтқыштардың әсерін зерттеу бағытында жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері келтірілген. Құрамында қарашірік мөлшері 2,73-2,79 %, жалпы азот - 0,147-0,172 %, жалпы фосфор - 0,20-0,25 %, жылжымалы фосформен және калиймен қамтамасыз етілу деңгейі жоғары, нитрат азотының мөлшері төмен, топырақ ерітіндісінің әлсіз сілтілі жер телімінде жүргізілді. Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстары картоптың биологиялық тыңайтқыштарға қажеттілігі жоғары екенін көрсетті, тыңайтқыштардың түрлеріне сәйкес 20 %-ға дейін қосымша өнім беріп, сапалық көрсеткіштеріне де оң әсер етті. Биологиялық тыңайтқыштардың тиімділігі оның құрамына ғана емес, сыртқы факторлардың әсерінен, оның ішінде алдымен топырақ жағдайы мен картоптың макроэлементтермен қамтамасыз етілуіне байланысты екендігін көрсетті. 

1. Larkin R.P.; Griffin T.S; Honeycutt C.W.; Olanya O.M; He Z. Potato cropping system management strategy impacts soil physical, chemical, and biological properties over time //Soil and Tillage Research, Т. 213, P 21.

2. T. Ayalew. Analysis of seed potato (Solanum tuberosum L.) systems with special fo-cus in Ethiopia: Review. Asian J. Agric. Res.,8 (2014). -Р.122-135.

3. USDA-NRCS, 2014. (United States Department of Agriculture-Natural Resources Conservation Service) (2014) The PLANTS Database. Baton Rouge, USA: National Plant Da-ta Center. Accessed on 29 May, 2020.

4. Ishan Saini, Prashant Kaushik, Asma A. Al-Huqail, Faheema Khan, Manzer H. Sid-diqui. Effect of the diverse combinations of useful microbes and chemical fertilizers on im-portant traits of potato// Saudi Journal of Biological Sciences. Volume 28, Issue 5, May 2021. - P. 2641-2648.

5. Recommendation on potato cultivation technology in Northern Kazakhstan. Ed. K.K.Abdullaev A. - 2009. - 56 p.

6. Abdullaev K.K., Asanbekov A.A., Fedoseev V.A. – Technology of potato cultivation in Northern Kazakhstan (recommendations). – Astana, 2010.

7. Kulistikova Т. Potatoes withoil profitability// Agricultural technology and technol-ogy, 2008. - №. 6 (10). - P. 15-18.

8. V.K.Dua,B.P.Singh,P.M. Govindakrishnan,S.Kumar,S.S.Lal. Impact of climate change on potato productivity in Punjab - A simulation study //Curr. Sci.,105(6) (2013), Р.787-794.

9. A.A.Haris,V.Chhabra, B.P.Bhatt,A.K. Sikka. Yield and duration of potato crop in Bihar under projected climate scenarios// J. Agrometeorol.,17(1) (2015). -Р.67-73.

10. B.G.Hopkins, J.W.Ellsworth,T.R.Bowen, A.G.Cook, S.C. Stephens, V.D.Jolley, A.K.Shiffler, D.Eggett. Phosphorus fertilizer timing for Russet Burbank potato grown in cal-careous soil// J. Plant Nutr., 33 (2010). -Р. 529-540.

11. A.M.Fernandes,R.P.Soratto. Phosphorus fertilizer rate for fresh market potato cul-tivars grown in tropical soil with low phosphorus availability //Am. J. Pot Res.,93(4)(2016). -Р.404-414.

12. J.D.L.Martins,R.P.Soratto,A.M.Fernandes,P.H.M.Dias. Phosphorus fertilization and soil texture affect potato yield// Rev. Caatinga,31(3) (2018). -Р.541-550.

13. E.Ozturk,E.Atsan,T.Polat,K.Kara. Variation in heavy metal concentrations of potato (Solanum tuberosum L.) cultivars// J. Anim. Plant Sci.,21(2011). -Р.235-239.

14. Saini, I., Aggarwal, A., Kaushik, P., 2019. Influence of biostimulants on important traits of Zinnia elegansJacq. under open field conditions //Int. J. Agron., 3082967.

15. Ligay G.L. Breeding for resistance to potato virus diseases in Kazakhstan // Bulle-tin of Agricultural Science of Kazakhstan. №6. - Almaty,1999. - Р.30-35.

16. [Elektronnyi resurs]. - Statistika sel'skogo, lesnogo, ohotnich'ego i rybnogo ho-zyaistva. Valovyi sbor sel'skohozyaistvennyh kul'tur v Respublike Kazahstan (2022 g.) Byu-ro nacional'noi statistiki Agenstva po strategicheskomu planirovaniyu i reformam Respu-bliki Kazahstan. - URL: https://new.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/publications/5099/, free.

17. Babayev S.A. Dates planting potatoes in the mountains of Almaty re-gion//Scientific bases of potato cultivation in Kazakhstan. - Alma-Ata, 1980. - P. 161-165.

18. Nurgaliev A.N. Potato yield depending on the timing of planting in the conditions of the Tselinograd region// Scientific principles of potato cultivation in Kazakhstan: Sat. tr. - Alma-Ata, 1980. - Р. 91-96.

19. Krasavin V.F. The effectiveness of potato breeding work in Kazakhstan. - Almaty, 1996.

20. Rakhimzhanov M.K. Efficiency of elements of potato cultivation technology in the dry steppe of Northern Kazakhstan: d is. ... cand. agricultural Sciences: - Novosibirsk, 2004. - 137 p.