СТАТЬЯ ОТОЗВАНА: Ақтоғай кен орнының топырақ грунттарындағы техногендік элементтердің мөлшері және ауыр металдардың жинақталу деңгейін бағалау

СТАТЬЯ ОТОЗВАНА

Тау-кен металлургия өндірістерінің әсер ету аймағындағы топырақтағы химиялық элементтерді және құмбалшықты жыныстардың үлгілерін талдау әртүрлі табиғатты қорғау үрдістерін бақылау үшін қажет – топырақтың, жер үсті суларының, атмосфералық ауаның ластану мөлшерін бағалау, сондай-ақ химиялық элементтердің жергілікті таралуын және олардың миграциясын зерттеу. Топырақтағы мырыштың шамалы өсуін топырақ түзетін жыныстардың мөлшерімен түсіндіру керек. Құмбалшықты жыныстардағы селеннің концентрацияның орташа мәні Ce-50 мкг/г шөгінді жыныстардың кларкінен шамамен 2 есе көп. Cu-мыстың мөлшері де шектеулі рұқсат етілген мөлшерден асады. Оның мөлшері қалдықсақтағыштан алынған үлгілердегі шектеулі рұқсат етілген мөлшерден асады: мыстың жалпы формасының мөлшері 18 есе, жылжымалы формасының мөлшері 51,7 есе асады. Топырақта, өсімдіктерде, жыныстарда кенді химиялық элементтердің концентрациясы жоғарылайтын кен орнының аумағының аномальды екенін есте ұстаған жөн. Қалдықсақтағыштан жел эрозиясының әсерінен, оның жұқа бөлшектерін ГОК-тан тыс ұзақ қашықтыққа шығаруына байланысты бұл жерлерде рекультивация жұмыстары жүргізілуге тиіс.

1. [Электронныи ресурс]. Режим доступа: https://promdevelop.com/issledovanie-po-rekultivatsii-hvostohranilishh/, свободныи.

2. Крупская Л.Т., Голубев Д.А., Растанина Н.К., Филатова М.Ю. Рекультивация поверхности хвостохранилища закрытого горного предприятия приморского края с использованием биоремедиации// ГИАБ. Горныи информационно-аналитическии бюллетень / MIAB. MiningInformationalandAnalyticalBulletin, 2019 (9),- С 138-148.

3. Beiyuan J., Awad Y.M., Beckers F., Tsang D.C., Ok Y.S., Rinklebe J. Mobility and phytoavailability of As and Pb in a contaminated soil using pine sawdust biochar under systematic change of redox conditions// Chemosphere, 2017, Vol. 178, - Р. 110—118. DOI: 10.1016/j.chemosphere.2017.03.022.

4. Бубнова М.Б., Озарян Ю.А. Экологическии мониторинг природно-горнотехнических систем на основе данных дистанционного зондирования// Экологические системы и приборы. - 2015. - № 11. - С. 15-22.

5. [Электронныи ресурс]. Режим доступа: promdevelop.com›…rekultivatsii-hvostohranilishh/, свободныи.

6. Олеиников А.Г., Дурова Р.А. Борьба с пылением хвостохранилищ предприятии цветнои металлургии путем покрытия их многолетнеи растительностью. - В кн.: Рефераты докладов и сообщении IV Уральского научно-координационного совещания по проблеме «Растительность и промышленные загрязнения». Свердловск, 1969. - С. 49-54.

7. Габдулина Ш.И. Изучение влияния эксплуатации хвостохранилища Сульфиднои фабрики Актогаиского ГОКа на химическии состав и минерализацию подземных вод с построением модели массопереноса загрязняющих веществ на базе VisualModflowFlex// Магистрская диссертация. Специальность 6М075500 – Гидрогеология и инженерная геология. -Алматы. -2019. -72 с.

8. Agadjanyan N.A., Skalniy A.V. Himicheskieelementy v sredeobitaniya i ekologicheskiy portret cheloveka (Moskva, Izd-vo KMK, 2001).

9. Babikova Yu.F., Kolesnik V.V., Roslyakov N.P. i dr. Mikroelementniy sostav volos naseleniya kak indicator zagryazneniya prirodoy i proizvodstvennoy sredoi. V kn.: Aktivatsionniy analiz: Metodologiya i primenenie (Tashkent,Izd-vo Fan, 1990).

10. Kist А.А.. Fenomenologiya biogeokhimii i bioneorganicheskoy khimii (Tashkent, Fan, 1987).

11. Onishenko G.G.. O hode raboty povedeniy u sotsialnogigienicheskogo monitoringa v 2000-2002 i zadacha khgossan-epid-slujby Rossiyskoy federatsiipo ego sovershenstvovaniyu. Gigiena i Sanitariya No.3, 3-5 (2004).

12. Курбанов Б.И., Данилова Е.А., Осинская Н.С., Хусниддинова С.Х., Турдиев С.Ю., Хушвактов Н.Х., Фармонов Х.Ш. Неитронно-активационныи анализ в экологических исследованиях объектов окружающеи среды// UzbekJournal of Physics/ 2021. – C. 57-64.

13. Жебентяев А.И., Жерносек А.К., Талуть И.Е. Аналитическая химия. Химические методы анализа : учеб. пособие. 2-е изд. – М.: ИНФРА-М, 2011. – 542 с.

14. Кулматов Р.А., Кист А.А., Каримов И.И. Неитронно-активационная оценка распределения элементов в водах// ЖАХ. – 1980. – Т. 35. – № 2. – С. 254–259.

15. Музафаров А., Темиров Б.Р., Саттаров Г.С. Оценка влияния техногенных факторов на экологию региона // Горныи журнал. – М., 2013. – № 8 (1). – С. 65–68.

16. Громовик А.И., Ионко О.А. Современные инструментальные методы в почвоведении. Теория и практика. – Воронеж, 2010 – 60 с.