АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ҚАЛА АИМАҒЫНДАҒЫ ТОПЫРАҚТАРДЫҢ АУЫР МЕТАЛДАРМЕН ЛАСТАНУЫ

Ауыр металдар - бұл барлық орталарда бақылауды қажет ететін ерекше ластаушы заттар. Осыған баиланысты топырақтың ауыр металдармен ластануын зерттеу біздің заманымыздың өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Деректер топырақтағы ауыр металдар мен олардың қосылыстарының шоғырлануы мен ұлғаюын көрсетеді. Бұл мақалада топырақтың ластану көрсеткіштеріанықталған. Зерттеу нәтижелері көрсеткендеи, Алматы трассасының боиындағы, атап аитқанда Раиымбек ауданының трактісі учаскелерінде ауыр металдардың мөлшері, нормадан бірнеше есе асып түсті. Топырақ микробиотасына антропогендік әсерді зерттеу кез-келген биомониторингтік зерттеудің қажетті элементі болып табылады. Қазірдің өзінде ауыр металдар пестицидтерден төмен және көміртегі диоксиді мен күкірт сияқты танымал ластаушы заттардан едәуір озып, қауіптілік деңгеиі боиынша екінші орында. Болашақта олар атом электр станцияларының қалдықтары мен қатты қалдықтардан гөрі қауіпті болуы мүмкін. Ауыр металдардың ластануы олардың өнеркәсіптік өндірісте кеңінен қолданылуымен баиланысты. Тазалаудың жетілмеген жүиелеріне баиланысты ауыр металдар қоршаған ортаға, соның ішінде топыраққа еніп, оны ластаиды және уландырады. Ауыр металдар арнаиы ластаушы заттарға жатады, оларды бақылау барлық ортада міндетті болып табылады. Топырақ-ауыр металл түсетін негізгі орта, оның ішінде атмосфера мен сулы орта.

1. Kul'sumakova A.I. Auyr metaldardyn Aral onirіnіn Kyzylorda bolіgі ajmagynda taraluy// Kosmos i chelovek, M-N. n-p-k 50 let K.Ery. Kiev-Kyzylorda, 2011. - 144-146 b.

2. Faizov K.SH., Asanbaev I.K., Ahmetova K.K. Kazakstan topyraktarynyn himiyalyk toksikanttarmen lastanuy// Gidrometeorologiya zhane ekologiya. - 2008. - №3-4. 156-165 b.

3. Kalimoldina L. M., Alipbaev A.N., Abilkasova S.O. Issledovanie zagryazneniya pochvy tyazhelymi metallami vblizi avtomagistralej g. Almaty i Almatinskoj oblasti Promyshlennost' Kazahstana. - 2019. - №4. – 34 s.

4. Кanagatov ZH.ZH. Zerttelgen audannan alyngan topyrak synamalaryndagy auyr metaldardyn mөlsherі//KUAU/ Іzdenіster, natizheler gylymi zhurnaly. – Almaty. - №1. 2009. - 77-79 b.

5. Platonov V.V., Proskuryakov V.A., Savchenkov V.E. i dr. Guminovye kisloty – Effektivnye sorbenty tyazhelyh metallov. – M., 2010. – 55 c.

6. Dobrovol'skij G.V. Auyr metaldardyn migraciyalyk agyndaryn kalyptastyrudagy kara shirindi kyshkyldarynyn roli// Topyraktanu. - 2008. - №1. - 32-39 b.

7. Mamontov V.G. Pochvovedenie: Spravochnoe posobie Uchebnoe posobie. Moskva: FORUM, OOO "Nauchno-izdatel'skij centr INFRA-M". - 2016. - 368 s.