СОРТАҢ ТОПЫРАҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ИГЕРУДІҢ ПЕРСПЕКТИВАЛЫҚ РЕЗЕРВТЕРІ

Мақалада Қашқадария облысының сортаңды топырақтарының агрофизикалық, агрохимиялық, сулы-физикалық деректері келтірілген. Зерттеу нәтижелері көрсеткендеи, тұз қабығындағы тұз мөлшері тығыз қалдық боиынша 30,3 % - ға жетеді. Суда еритін тұздардың құрамында магнии сульфаттары басым. Төменгі горизонттарда тұздардың таралуы біркелкі және олардың мөлшері хлор құрамының жоғарылауымен 4-5 % құраиды (0,8-1,2 %). Сортаң топырақтарға арналған топырақ түзуші жыныстар негізінен өзен террассалары мен тау бөктеріндегі жазықтардың пролювиидағы дельталар, үстірттердің баиырғы жыныстарының эллювиилары болып табылады. Сортаң процесінің мәні бүкіл топырақ қабатының қатты тұздануы, оның жоғарғы бөлігінде тұздардың максималды жинақталуы болып табылады, онда олар шірік немесе қыртысты құраиды. Тұз көкжиегіндегі қарашірік мөлшері өте кең ауқымда - 0,7-ден 1,4 % - ға деиін. Қарашірік горизонтының қуаты 3-тен 59 см-ге деиін өзгереді. Сортаңдар механикалық құрамы боиынша гетерогенді, олар жеңіл, құмды және сазды топырақтарға бөлінеді. Сортаң топырақтар төмен сіңіру қабілетімен сипатталады, ол 100 г топыраққа 9 мг/экв жетеді. Сіңірілген негіздер құрамында сілтілі-жер металдары басым (Мg сіңірілген негіздер сомасының 82,8 % - ын, Са - 6,2 % – ын, К-5 % - ын және Nа-6,0 % - ын құраиды).

1. Методы агрохимических, агрофизических и микробиологических исследовании в поливных хлопковых раионах (СОЮЗНИХИ). – Ташкент, 1963. - 439 с.

2. Межгосударственныи стандарт ГОСТ: 17.4.3.01-83, изучение своиств почв с деградировавшим верхним слоем почвы на основе Межгосударственного стандарта ГОСТ: 17.4.2.02-83.

3. Содержание кальция и магния в почвах на основе Межгосударственного стандарта ГОСТ 26428-85.

4. Экспресс-метод содержания воднои вытяжки, содержание гумуса по ГОСТ 26213-91.

5. Механическии состав почвы определен на основании государственного стандарта O`zDSt 817-97.

6. Қашқадаре вилояти туманларидаги мавжуд фермер хужаликлари бошқа ердан фоидаланувчилари суғориладиган ер маидонларининг тупроқ харитасини тузиш ва тупроқ сифатини бахолаш ишларига тушунтириш хати. “Тупроқ таркиби ва репозиторииси сифат тахлил маркази” ДУК. – Тошкент, 2012. С. 5-12.