EFFECT OF SOIL PROPERTIES ON PHOSPHORUS SORPTION IN 13 SOILS WITH VARYING DEGREE OF WEATHERING

Топырактыц фосфорды сiцiруi топырактыц бiркатар касиеттерше байланысты, олардыц ец мацыздылары рН, сазбалшык, органикалык заттектер, катиондык айырбас куаттылыы (CEC), аморфтык Fe, Al жэне Mn тотыктары, сондай-ак CaCO₃. Алайда мндай касиеттер TYрлi атмосфералык ыкпалдар жаFдайында топыракта TYрлiше болуы MYмкiн. Бл жмыстыц максаты топырактыц P сщруше таксономияныц эсер етуш ескере отырып, Орталык Грекияныц 13 жершщ топыраFында Р сщруге ыкпал ететш топырак касиеттерш зерттеу болды. Бiз pH (4 кышкыл жэне 9 сшт!) жэне таксондардардыц (4 Alfisols, 4 Entisols жэне 5 Инсептисоли) болуымен бiршама ерекшеленетiн топырактарды тацдап алдык, жэне бiз C„=0-100 mgL^-1 элементтердiи бастапкы шогырлануыныц топырак-ерmндi 1ден 10 катынасында сiиiрiлуiне бiрнеше сынак ЖYргiздiк. C₀=100 mg L^-1 (q₁₀₀) жэне белу коэффициентi K_d-100, (q/C at C₀=100 mgL^-1 тец) кезшдеп сiиiрулер елшендi.Сонымен катар, бiз топырактыц физикалык-химиялык касиеттерiн де елшедiк жэне сщру керсеткiштерi топырактыц елшеулi касиеттерiмен аракатынасы белгiлендi. Топырактар таксономия белгiлерi бойынша белiнген кезде Альфисолиде айтарлыктай жогары CEC, аморфты Fe жэне Mn тотыктар, и q100 бар екеш, бiрак белiну Р (суга ерiгiш-Р жэне Mehlich-3-Р) темен екенш аныктадык. Баска екi топырак катарынан топырактыц TYрлi касиеттерi табылмады. Топырак pH-ка сэйкес белшген кезде, айырбас Са жэне жогарыда аталган ею Р белiнушiлiк керсеткiшi топырактыц сштт тобына караганда, кышкылды тобында темен болды. Бл нэтижелер айырбас Са-да айырмашылык рH-пен толык байланысты болганымен, белiнетiн Р, сондай-ак CEC, Fe жэне Mn тотыктар жэне q₁₀₀ бойынша айырмашылыктар таксономиямен байланысты. Сонымен бiрге, K_d400 тек айырбас Са-мен (R²=0.304, p<0.05) гана анык аракатынас орнататынын аныктадык. Км кебейген сайын бвлiнетiн Р азаяды, ал органикалык С алынатын Р-ны арттырды. Топырак таксономиясы топырактагы Р сiиiру/белiну TYсiнiгiнде мацызды фактор болып табылады, ейткеш топырактыц тым азуы (мнда Альфисоли) кеп мелшердегi аморфты тотыкты камтиды, бл эдетте, топыракта Р сакталуына ыкпал етедi.

Extractable phosphorus, Alfisols, amorphous oxides

1. Al-Rohily, K.M., Ghoneim, A.M., Modaihsh, A.S., Mahjoub, M.O., 2013. Phosphorus availability in calcareous soil amended with chemical phosphorus fertilizer, cattle manure and sludge manure. Int. J. Soil Sci. 8, 17-24.

2. Arai, Y., Livi, K.J., 2013. Underassessed phosphorus fixation mechanisms in soil sand fraction. Geoderma 192, 422-429.

3. Fanning, D.S., Fanning, M.C.B., 1989. Soil Morphology, Genesis, and Classification. John Wiley and Sons, New York.

4. Igwe, C.A., Zarei, M., Stahr, K., 2010. Fe and Al oxides distribution in some Ultisols and Inceptisols of southeastern Nigeria in relation to soil total phosphorus. Environ. Earth Sci. 60, 1103-1111.

5. Naeem, A., Akhtar, M., Ahmad, W. 2013. Optimizing available phosphorus in calcareous soils fertilized with diammonium phosphate and phosphoric acid using Freundlich adsorption isotherm. Scientific World J. 2013, 680257 (article number).

6. Rowell, D.L., 1994. Soil Science: Methods and Applications. Prentice Hall, Harlow.