КҮЗДІК БИДАЙДЫҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ ТУМАТ ГУМИНДІ ТЫҢАЙТҚЫШЫНЫҢ ӘСЕРІ

Мақалада Өзбекстанның Әндіжан облысының суармалы шалғынды топырақтар жағдайында күздік бидайдың өнімділігіне Тумат органикалық гуминді тыңайтқышының әсерін зерттеу бойынша тәжірибелік мәліметтер келтірілген. Тұқымдарды себу алды кезеңінде өңдеу және өсімдіктерді бүркудің бидай тұқымдарының өнуіне және жалпы өну энергиясына әсер етуінің ықтимал теориялық тұжырымдамасы әзірленді. Тумат тыңайтқышына негізделген агромелиоративті әдістер классикалық әдістерден ерекшеленеді. Зерттеу барысында бидай тұқымдарын себу алдында өңдеудің және өсімдіктердің 3-5 және 6-7 жапырақ вегетациялық фазасында Тумат тыңайтқышымен бүркудің оң әсері анықталды, онда қосымша өнім орта есеппен 87 % құрады. Алынған нәтижелер, қолданылған агромелиоративті технологиялар дақылдардың стресске төзімділігін арттыратынын көрсетеді. Қоңыр көмір мен сапропелді экстракциялау инновациялық нанотехнологиясы, минералды тыңайтқыштардың құрамында жоқ, макро және микроэлементтердің, гуминді қышқылдардың, фульвоқышқылдардың, витаминдер мен ферменттердің кең спектрі бар Тумат органикалық тыңайтқышын алуға мүмкіндік береді. Тыңайтқышты қолдану топырақтың қасиеттеріне, дәнді дақылдардың өсуіне, дамуына және өнімділігіне әсер етеді.

1. Сулейменов Б.У., Сапаров А.С., Кан В.М., Колесникова Л.И., Сейтменбетова А.Т. Влияние гуминового препарата на продуктивность озимой пшеницы в условиях «Агропарк Онтустик»// Почвоведение и агрохимия. - 2019. - № 3. - С. 71-79.

2. B. Suleimenov, A. Saparov, V. Kan, L. Kolesnikova, A. Seitmenbetova, K. Karabayev The Effect of Bioorganic Liquid Fertilizer «BioEcoGum» on the Productivity of Grain Maize in the Conditions of Southeast Kazakhstan// Eurasian Journal of Biosciences, 2019. V. 13, № 2. - P. 1639-1644.

3. Турсунов Х.О., Кайсанова Г.Б., Ураимов Т., Рузиев И., Комилов К.С., Сулейменов Б.У., Жораева К.Р. Влияния биопрепарата TUMAT (ТУМАТ) на содержание питательных элементов в почве и урожайность риса на орошаемых массивах Андижанской области// Почвоведение и агрохимия. - 2020. №3. - С. 83-93.

4. Кайсанова Г.Б., Сулейменов Б.У. Эффективность органического гуминового удобрения Тумат на посевах кукурузы в условиях Андижанской области// Современные технологии: проблемы инновационного развития и внедрения результатов. Сборник статей X международной науч.-практ. конф., - Петрозаводск, 2021. - С. 289-293.

5. Аринушкина Е.П. Руководство по химическому анализу почв. – Москва: МГУ, 1977. - 489 с.

6. Юдин Ф.А. Методика агрохимических исследовании . – Москва, 1980. - 251с.

7. Кайсанова Г.Б. Эффективность органического гуминового удобрения Тумат при возделывании хлопчатника на орошаемых сероземно-луговых почвах Андижанской области// Вопросы современной науки: коллект. науч. монография; [под ред. А.А. Еникеева]. – М.: Интернаука, 2021. Т. 64. Глава 2. – С. 22-37.

8. Kaysanova G., Suleimenov B. Influence of organic humic fertilizer Tumat on the structure of oat and barley crops cultivated on irrigated meadow soils of Andijan region// Proceedings of the XXIII International Multidisciplinary Conference «Recent Scientific Investigation». Primedia E-launch LLC. - Shawnee, USA, 2021. - С. 45-49

9. Кайсанова Г.Б., Сулейменов Б.У., Давранов А.М., Рузиев И.Э. Влияние органического гуминового удобрения Тумат на урожай озимой пшеницы, возделываемой на орошаемых луговых почвах Андижанской области// The 11th International scientific and practical conference «World science: problems, prospects and innovations» - Perfect Publishing, Toronto, 2021. - P. 214-218.

10. Тагаев А. М., Кадыров О. С., Мамадалиева С. Б., Тухтабаев А. Результаты испытания нового органического гуминового удобрения Тумат в Андижанской области Узбекистана// The 9th International scientific and practical conference «European scientific discussions» - Potere della ragione Editore, Rome, 2021. - P. 31-36.