Бор және мырыш микротыңаи тқыштарының қант қызылшасы өнімділігіне әсері

Қазақстанның оңтүстік-шығыс өңірінде суармалы ашық қара-қоңыр топырақ жағдайында микротыңайтқыштардың, әсіресе бор және мырыш тыңайтқыштарының отандық қарқынды түрдегі қант қызылшасы будандарының өнімділігіне әсерінің тиімділігі жеткілікті зерттелмеген. Қант қызылшасын өсірудің заманауи агротехнологияларында макроэлементтердің аясында жапырақ арқылы қоректендіруде микроэлементтерді қолданбай, жоғары әрі сапалы өнім алуға мүмкін емес. Зерттеудің мақсаты бор мен мырыш тыңайтқыштарының және олардың комбинацияларының қант қызылшасының жаңа отандық будандарының өнімділігіне әсерін зерттеу болды. Бордың ең көп жиналуы қант қызылшасының Болашак буданының қатар аралығында жапырақтардың түйісу кезеңінде байқалды. Бұл ЯраВита Бортрак 150 бор тыңайтқышын және ЯраВита Цинтрак 700 мырыш тыңайтқышын бірге қолданған кезде 47,0 мг/кг деңгейінде анықталды. Ал мырыштың ең жоғары мөлшері Болашак буданының қатардағы жапырақтардың түйісу кезеңінде байқалып, ЯраВита Бортрак 150 және ЯраВита Цинтрак 700 тыңайтқыштарын бірге енгізген кезде 37,0 мг/кг құрады. Бор негізінен мырышқа қарағанда көп шығарылды, ал Болашак буданының тамыржемістері оны Абулхайыр буданына қарағанда көбірек жинақтады. Ең жоғары көрсеткіш Фон+В+Zn₁₀ нұсқасында байқалып, 647,5 г/га құрады. Мырыштың ең көп шығарылуы Абулхайыр буданының жапырақтарында байқалды және ЯраВита Бортрак 150 және ЯраВита Цинтрак 700 тыңайтқыштарын қолданған кезде 384,3 г/га жетті. Болашак буданының 1 тонна тамыржемісі мен жапырағын қалыптастыру үшін 1256,3 г/га бор және 727,2 г/га мырыш жұмсалды, ал Абулхайыр буданы үшін сәйкесінше 1153,9 г/га және 751,2 г/га тұтыну анықталды. Осы нұсқада Болашак буданының ең жоғары тамыржеміс өнімділігі – 82,0 т/га, қанттылығы – 18,1%, ал қант жинау көрсеткіші – 14,8 т/га деңгейінде қамтамасыз етілді. Абулхайыр буданының ең жоғары өнімділігі ЯраВита Бортрак 150 және ЯраВита Цинтрак 700 тыңайтқыштарын қолданған кезде 80,9 т/га құрады. Қант мөлшері Фон+В+Zn10 және Фон+В+Zn5 нұсқаларында 17,9%, ал қант жинау көрсеткіші Фон+В+Zn10 нұсқасында       14,4 т/га құрады.

1. Дроздова В.В., Булдыкова, И.А., Шеуджен, А.Х. Агрохимическая оценка применения макро- и микроудобрений при возделывании сахарной свеклы в Западном Предкавказье// Плодородие. – 2019. - № 1. – С. 8-11.

2. Минеев В.Г. Агрохимия. – М.: МГУ, 1990. – 486 с.

3. Протасова Н.А., Щербаков, А.П. Микроэлементы в черноземах и серых лесных почвах ЦЧ. – Воронеж, 2003. - 368 с.

4. Бастаубаева Ш., Конысбеков К., Табынбаева Л., Мусагоджаев Н., Елназарқызы Р. Влияние компонентов для инкрустации и дражировочной массы на всхожесть сахарной свеклы// Исследование и результаты. - 2021. - №3 (91), - С. 76–84.

5. Лицуков С.Д. Оптимальная доза азотных удобрений// Сахарная свекла.

6. – 2004. - № 6. – С. 32-33.

7. Никитин В.В., Акинчин, А.В., Линков, Н.А., Линков С.А. Влияние длительного применения удобрений на динамику калия в зерносвекловичном севообороте// Вестник Курской государственной сельскохозяйственной академии. – 2012. - № 8.

8. – С. 45-47.

9. Никитин В.В., Акинчин А.В., Линков С.А. Резервы повышения качества свекловичного сырья в условиях неустойчивого увлажнения ЦЧЗ// Вестник Курской государственной сельскохозяйственной академии. – 2013. – № 4. – С. 46-48.

10. Власюк, П.А. Участие микроэлементов в обмене веществ растений// Биологическая роль микроэлементов. – М.: Наука, 1983. – С. 97-105.

11. Физиология сельскохозяйственных растений. – М.: МГУ, 1968. – Т. 7. - 426 с.

12. Дворянкин А.Е., Шашков, Д.Г., Дворянкин, Е.А. Факторы, определяющие биологическую активность регуляторов роста, хелатных и гуминовых агрохимикатов// Сахарная свекла. - 2009. - № 3. – С. 32-34.

13. Лазарев, В.И., Шершнева, О.М., Шкрабак, Е.С. Препарат Биопаг и микроэлементные удобрения необходимы при возделывании и хранении сахарной свеклы// Сахарная свекла. – 2012. - № 5. – С. 12-15.

14. Карпук, Л.М. Эффективна ли внекорневая подкормка// Сахарная свекла. - 2013. - № 3. – С. 15-17.

15. Минакова О.А., Тамбовцева, Л.В., Александров, Л.В. Продуктивность сахарной свеклы на различных фонах основной удобренности при применении коневых и некорневых подкормок// Агрохимия. – 2013. - № 9. – С. 40-47.

16. Минакова О.А. Способы применения микроудобрений Микровит и Органо Бор в посевах сахарной свеклы // Сахарная свекла. 2014. - № 3. – С. 15-17.

17. Петербургский А.В. Агрохимия и успехи современного земледелия Пущино, 1989. – 222 с.

18. Антонова О.И., Чавкунькин, С.М. Влияние биологически активных веществ на вынос элементов питания в зависимости от доз и способов применения на льне масличном// Вестник АГАУ. – 2006. - № 1(21). – С. 8-11.

19. Комаров А.А. Механизмы действия гуминовых препаратов на растения// Гуминовые вещества в биосфере: тр. 4-й Всерос. конф. – СПб.: Изд-во СПБГУ, 2007.

20. – С. 462-470.

21. Жердецкий И.Н., Сутенко А.В. Влияние некорневой подкормки микроудобрениями на продуктивность сахарной свеклы и содержание в ней микроэлементов// Агрохимия. – 2010. – № 10. – С. 82-89.

22. Дедов А.В., Придворев, Н.И., Верзилин, В.В., Кузнецова Л.П. Система удобрения, продуктивность культур и плодородие чернозема выщелоченного// Агрохимия. – 2004. – № 5. – С. 36-46.

23. Косякин П.А. Роль микроудобрений в хелатной форме в повышении урожайности сахарной свеклы в плодосменном севообороте ЦЧР// Агрофорум.

24. - 2019. - № 5. – С. 55-57.

25. Перспективная ресурсосберегающая технология производства сахарной свеклы (методические рекомендации). – М.: ФГИУ Россинформагротех, 2008. – С. 1-10.

26. [Электронный ресурс]: Особенности листовой подкормки// Кубанский сельскохозяйственный информационно-консультационный центр. – Режим доступа: (дата обращения 26.01.2019), свободный.

27. Мишура О.И., Вильдфлуш, И.Р., Лапа, В.В. Минеральные удобрения и их применение при современных технологиях возделывания сельскохозяйственных культур. – Горки: Белорусская государственная сельскохозяйственная академия, 2011. – 176 с.

28. Семина С.А., Жеряков, Е.В., Жерякова, Ю.И. Динамика содержания макроэлементов в растениях сахарной свеклы при применении микроудобрений// Аграрный вестник Урала. – 2021. - № 01(204). – С. 21-29.

29. Уткин А.А. Системы удобрений сахарной свеклы// Сахар. - 2024. - № 1.

30. – С. 20-28.

31. Доспехов Б. А. Методика полевого опыта (с основами статистической обработки результатов исследований). – М.: Агропромиздат, 1985. - 351 с.