Қазақстан Республикасы мен Қарақалпақстан Республикасының (Өзбекстан Республикасы) сортаң топырақтары және оларды жақсарту жолдары

   Мақалада Қазақстан мен Қарақалпақстан Республикасының тұзды топырақтарының таралу заңдылықтары баяндалған, геологиялық дамуына байланысты тұздану процестерінің ерекшеліктері келтірілген және топырақтық-галогеохимиялық провинциялар бөлінген. Оларды игеру бойынша мелиоративтік іс-шаралар ұсынылады. Тұзданудың хлорид-сульфат түріндегі сазды гидроморфты шалғынды сортаңдарды мелиорациялаудың ең тиімді әдісі ашық терең көлденең дренаж аясында жуу болып табылады. Іле Алатауының тау бөктеріндегі жазығының шалғынды сортаңдарын 5 мың м³/га су нормасымен жуу қуаты 0-80 см топырақ-топырақ қалыңдығын қоныстандыруды қамтамасыз етеді. Жоңышқа өсіру арқылы одан әрі мелиорациялық іс-шаралар жүргізу үш жыл ішінде тұздар қорының 29 т/га азаюына алып келеді.

1. Abdurakhmonov N.Y., Kuziev R.K. Land use in the lower reaches of the Amu Darya measures mitigating the impact of climate change // Uzbek biological journal. Tashkent. - 2017. - № 1. - Р. 58-61.

2. Arzimbetov А.J., Raupova N.B. The soil of the territory of the Aral Sea and its current ecological and reclamation status Book Abstracts. International Symposium on Ecological Restoration and Management of the Aral Sea. 24–25 November. 2020. - P. 34.

3. Gafurova L.A., Razakov A.M., Mazirov M.M. Evolutionary-genetiс aspects, classification, prospects for the use of soils in the Aral region of Uzbekistan. Book Abstracts. International Symposium on Ecological Restoration and Management of the Aral Sea. 24–25 November. - 2020. - P. 22.

4. Сводка о степени засоленности орошаемых земель Тахиаташского и Ходжейлийского районов / 3 приложение. Министерства Сельского хозяйства Республики Каракалпакстан, Нукус. 2020.

5. Хамзина Т.И., Мукимов Т.Х., Хасанханова Г.М., Абдуллаев У.В. Продвижение лучших практик устойчивого управления земельными ресурсами на затронутых засухой и засоленных землях Узбекистана. Управление земельными ресурсами и их оценка: новые подходы и инновационные решения : сборник статей Республиканской научно-практической конференции (22–24 апреля 2019 г.). М. – Ташкент, 2019. - С. 71–74.

6. Шакиров Н. О проводимых работах по борьбе с деградацией пастбищ в Узбекистане. Управление земельными ресурсами и их оценка: новые подходы и инновационные решения : сборник статей Республиканской научно-практической конференции (22–24 апреля 2019 г.). М. – Ташкент, 2019. - С. 15–18.

7. Шеримбетов В.Х. Засуха как главный элемент аридизации земель при определении основных индикаторов процессов опустынивания // Научно-практический журнал. Пути повышения эффективности орошаемого земледелия. Новочеркасск, 2016. - № 2 (62). - С. 170–174.

8. Тазабеков Т. и др. Практикум по почвоведению. Выпуск IV. Алма-Ата. 1970. - 117 с.

9. Хасанов А.С. Особенности формирования химического состава подземных вод в засушливых районах и вопросы мелиорации земель. В кн. Влияние орошения на вторичное засоление, химический состав и режим грунтовых вод. М: Наука. – 1964. - 106 с.

10. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2023 год. Астана, 2023. – С. 102-104.

11. Боровскии В.М. Формирование засоленных почв в галогеохимические провинции Казахстана. Алма-Ата. Изд-во «Наука». 1982. - 256 с.

12. Калдыбаев С. Засоленные почвы Казахстана и их мелиорация / Учебник, Алматы, 2014. – 484 с.