Табиғи алюмосиликаттар мен биологиялық белсенді заттардың негізінде жасалған органоминералдық мелиорант-тыңайтқыштардың жүгері өсімдігінің өсуіне әсері. Бөлім 1

   Бұл жұмыста гуминдік заттарды кеңейтілген вермикулитке иммобилизациялау арқылы алынған кеңейтілген вермикулит, гуминді заттар және органоминералды мелиорант-тыңайтқыштарының жүгері өсімдіктерінің өсуіне әсері зерттеледі. Табиғи алюмосиликаттарға, мысалы, кеңеи тілген вермикулитке гуминді заттарды иммобилизациялау, кеңейтілген вермикулиттің мелиоративті қасиеттерін біріктіретін синергетикалық әсерге қол жеткізуге мүмкіндік береді, ол топырақ құрылымы мен суды ұстау қабілетін жақсартады, гуминді заттардың тыңайтқыш қасиеттерімен біріктіреді, өсімдіктердің өсуін ынталандырады және олардың стресске төзімділігін арттырады. Сонымен қатар, бұл органоминералды ұзақ әсер ететін мелиорант-тыңаи тқышын қолдану қоректік заттардың біртіндеп бөлінуіне және топырақтың агрохимиялық сипаттамаларының жақсаруына баи ланысты топырақ құнарлығын ұзақ уақыт сақтауға көмектеседі. Зертханалық тәжірибелер жалпы биомасса көрсеткіштерін, тамырлар мен ауа бөліктерінің массасын, жасыл жапырақтардың саны мен массасын, сондай-ақ өсімдік биіктігі мен сабақтың қалыңдығы сияқты морфометриялық параметрлерді зерттейді. Алынған нәтижелер ылғал тапшылығы және қатты тозып кеткен топырақ жағдайында әзірленген мелиорант-тыңаи тқыштарды қолдану кезінде өсімдіктердің өсуінің айтарлықтаи жақсарғанын көрсетеді. Эксперимент нәтижесі бойынша тамыры бар жалпы биомасса кеңейтілген вермикулитті қолданғанда 57,3 %-ға, гуминді заттарды қосқанда 80,7 %-ға өскен. «ГумиВер» мелиорант-тыңайтқышын қолдану (топырақ : ГумиВер / 9 : 1) бақылаумен салыстырғанда биомассаны 127,6 %-ға арттырды, бұл мелиорант-тыңайтқыштың компоненттері арасындағы синергетикалық әсерді растайды. «ГумиВер» мелиорант-тыңайтқышын қолдану кезінде өсімдіктің жер беті бөлігі массасының және тамыр массасының өсуі сәйкесінше 135,8 және 107,3 % құрады.

1. Akhanov Zh.U. Analytical note on the development trends of soil science.// J Soil Science and Agrochemistry. - 2008. - № 1. - Р. 6-12.

2. Calvo P; Nelson L and Kloepper JW. Agricultural uses of plant biostimulants // Plant and Soil. - 2014. - Т. 383 (1-2), - Р. 3-41.

3. Kremenetskaya I, Ivanova L, Chislov M, Zvereva I, Vasilieva T, Marchevskaya V, Semushin V, Slukovskaya M. Physicochemical transformation of expanded vermiculite after long-term use in hydroponics. Applied Clay Science, 2020, Vol. 198.

4. A. Muller, M. Ferre , S. Engel, A. Gattinger, A. Holzka mper, R. Huber, M. Mu ller, J. Six. Can soil-less crop production be a sustainable option for soil conservation and future agriculture? Land Use Policy. Vol. 69. 2017. - Р. 102-105.

5. Gruda N, Caron J, Maher M and others. Growing Media, 2017, Encyclopedia of Soil Science, Vols i-iii, 3^rd Edition, p. 1053-1058.

6. De Oliveira DS, Jaerger S and Marangoni R. Mechanochemical Synthesis of Expanded Vermiculite with Urea for Filler into Alginate// Collagen Spherical Capsules: A Urea Slow-release System Orbital-the Electronic Journal of Chemistry, 2021, 13 (2), p. 124-130

7. Ilyasov B.K., Batkhieva G.B., Tulemetova S.E., Shatmanov K.K., Toktarova G.K. Microstructure of mountain minerals (vermiculite) and their use in industry and agriculture. Bulletin of Science of Southern Kazakhstan. 2021. № 4 (16). - Р . 259-265.

8. Kalyanov N.N. Vermiculite, its properties, technology and areas of application. J Vermiculite. M.: Tekhizdat, 2004. p. 110-123.

9. Kratochví lova R, Klucakova M and Sedlacek P. Application of humic substances through the controlled release systems, 2017, 8^th international conference on nanomaterials - research & application (nanocon 2016), p.379-382

10. Sirbu C; Cioroianu TM; Vasile DI and others. Fertilizers with Humic Substances - Some Characteristics. Revista de Chimie, 2015, 66 (7), p.1061-1063

11. Aleksandrov I.V., Yukhnovets, L.B. Biologically active ameliorants based on humic substances of brown coals and natural zeolites: I.V. Aleksandrov, L.B. Yukhnovets. J Chemistry of solid fuel. 1994. - № 3. p. 10.

12. Bezuglova O.S. Humic preparations as growth stimulants for plants and microorganisms (review): O.S. Bezuglova, E.A. Polienko, and A.V. Gorovtsov. J Bulletin of the Orenburg State Agrarian University, 2016. № 4 (60). p. 11-14.

13. Pukalchik M., Kydralieva K., Yakimenko O., Fedoseeva E., Terekhova V. Outlining the potential role of humic products in modifying biological properties of the soil - a review. J Front. Environ. Sci. 2019. V. 7. - p. 80-85.

14. Arinshkinau E.P. Guide to chemical analysis of soils. - M.: Moscow State University. 1977. - 489 p.

15. Aleksandrova L.N., Naidenova O.A. Laboratory and practical classes in soil science. L.: Agropromizdat. 1986. - 295 p.

16. Nichiporovich A.A., Stroganova L.I.E., Chmora S.N. Photosynthetic activity of plants in crops (methods and tasks of accounting in connection with the formation of yields). M.: USSR Academy of Sciences. 1961. - 133 p.

17. Dospekhov B.A. Methodology of field experiment (with the basics of statistical processing of research results). 5^th ed., supplemented and revised. M.: Agropromizdat, 1985. - 351 p.

18. Peregudov V.N. Planning of multifactorial field experiments with fertilizers and mathematical processing of their results. V.N. Peregudov. M.: Kolos, 1978. - 181 p.

19. T. Hammerschmiedt, J. Holatko, V. Pecina and others. Assessing the potential of biochar aged by humic substances to enhance plant growth and soil biological activity. Chem. Biol. Technol. Agric. - 2021.