Ақмола облысы оңтүстік қара топырақ аймағындағы тыңайған жерлердің қазіргі қарашірінді жағдайы

   Зерттеу жұмысында Ақмола облысы дала аймағы оңтүстік қара топырақтарында ауыл шаруашылығына пайдалануы әртүрлі уақыт кезеңдерінде тоқтатылған тыңайған жерлердің 3 түрі бойынша 0-20 см қабаттағы қарашіріндінің жайкүйі мен қарашірінді қоры зерттелді. Әртүрлі жастағы тыңайған жерлердегі қарашірінді құрамының агрогеннен кейінгі қалпына келуіне баға берілді. 0-10 және 10-20 см қабаттардағы қарашірінді құрамы мен қарашірінді қоры тыңайған жерлердің жасына байланысты айтарлықтай ерекшеленетіні анықталды. Сондай-ақ, тыңайған жерлердің пайдалану уақытының ұлғаюымен топырақтың 20 см қабатында топырақ тығыздығының өзгеруі байқалды. Бұл тыңайған жерлерді мысалға ала отырып, ауыл шаруашылығынан кейінгі қалпына келтіру барысында оңтүстік қара топырақтардағы қарашіріндінің табиғи көбею үдерістерін көрсетеді. Тыңайған жердің жасы артқан сайын қарашірінді мөлшері мен топырақ тығыздығының өсуі байқалды. Алынған нәтижелер болашақта ауыл шаруашылығы мақсатында пайдалану перспективаларын бағалауға мүмкіндік береді.

1. Казановскии С.Г., Дорофеев Н.В., Зорина С.Ю., Соколова Л.Г. Растительность залежей разного возраста в лесостепнои зоне Прибайкалья// Проблемы ботаники Южной Сибири и Монголии. - 2022. - Т. 21, - № 2. - С. 54-58.

2. Зорина С.Ю., Соколова Л.Г., Дорофеев Н.В., Казановский С.Г. Гумусное состояние разновозрастных залежей лесостепной зоны Прибайкалья // Вестник ИРГСХА, - 2020. - № 96. - С. 16-24.

3. Карелин Д.В. Изменение запасов углерода и эмиссии СО₂ в ходе постагрогенной сукцессии растительности на серых лесных почвах в Европейской части России// Почвоведение. - 2017. - № 5. - С 580-594.

4. Козлова А.А. Показатели гумусного состояния почв Южного Предбайкалья, находящиеся в целинном, пахотном и залежном режиме // Науч. мед. Вестник, - 2016. - №1 (3). - С. 106-118.

5. Шпедт А.А. Гумусное состояние и рациональное использование почв залежных земель Приенисейской Сибири // Достижения науки и техники АПК. - 2017. - Т. 31, - № 5. - С.5-8.

6. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2023 год. Астана, 2023. 336 с.

7. Галактионова Л.В., Васильченко А.В., Ануфриенко А.А., Терехова Н.А. Восстановление гумусного состояния степных черноземов в условиях залежи // Вестник Оренбургского государственного университета. - 2017. - №9 (209). - С. 3–7

8. Шпедт А.А., Вергейчик П.В. Оценка скорости восстановления гумусного состояния почв Красноярского края в условиях залежи // Вестник Алтайского государственного аграрного университета. - 2014. - № 6 (116). - С. 48-52.

9. Агроклиматические ресурсы Акмолинской области : научно-прикладной справочник / Под ред. С.С. Байшоланова. Астана, 2017. 133 с.

10. Люри Д.И., Горячкин С.В. и др. Динамика сельскохозяйственных земель России в XX веке и постагрогенное восстановление растительности и почв. М.: ГЕОС, 2010. 416 с.

11. Филатова Т.Д. Восстановительная динамика восточноевропейских луговых степеи // дис. ... д-ра биол. наук. Москва, 2005. 212 с.

12. Kalinina O. Self-restoration of post-agrogenic chernozems of Russia: Soil development, carbon stocks, and dynamics of carbon pools// Geoderma. - 2011. - V. 162. - P. 196-206.

13. Терпелец В.И., Слюсарев В.Н. Учебно-методическое пособие по изучению агрофизических и агрохимических методов исследования почв. Краснодар: КубГАУ, 2010. 65 с.

14. Лопес де Гереню В.О., Курганова И.Н., Ермолаев А.М., Кузяков Я.В. Изменение пулов органического углерода при самовосстановлении пахотных черноземов // Агрохимия. - 2009. - № 5. - С. 5-12.

15. Kurishbayev A.K., Chernenok V.G., Zvyagin G.A. Antropogenous changes of dark-chestnut soils of the Northern Kazakhstan and measures for their improvement // International Electronic Journal of Mathematics Education. - 2016. - V. 11. - № 6. - P. 1577-1590.

16. Васильченко Н.И., Звягин Г.А. Изменение физических свойств черноземов южных карбонатных при различных системах обработки в Северном Казахстане // Самарский научный вестник. - 2016. - № 4 (17). - С. 10-13.