CONCENTRATION AND SPATIAL DISTRIBUTION OF TOTAL AND BIOAVAILABLE HEAVY METALS IN TOP SOILS IN TAHAM DISTRICT OF ZANJAN PROVINCE-IRAN

Ауыр металдар сиякты уытты элементтер жер кыртысыныц табиги к¥рамдас бвлiгi болып табылады жэне осы элементтердщ кейбiреуiнiц микроэлементтер деигейiнде биологиялык мацызы болуымен катар, адам денсаулыгын ныгайтуда мацызды рел аткарады. Топырактыц табиги педогеохимиялык фон мен антропогендш кездер салдарынан ауыр металдармен ластануы Иранныц солтYCтiк-батысында орналаскан Занжан провинциясындагы кецiнен таралган проблема болып табылады. Taхам ауданы егжей-тегжейлi зерттеу Yшiн тацдап алынды, зерттелетш аумак шецберiнде топырактыц беткi кабатындагы ауыр металдардыц ортак, сондай-ак биоашык TYЙiрлерiн багалау бойынша зерттеу мiндеттерi белгiлендi. Топырактыц беткi кабатынан 57 Yлгi алынып, атомдык-сiцiрiлу спектрометрия (ААС) кемепмен ауыр металдармен каншалыкты ластанганы сараланды. Алынган нэтижелер, ДYниежYзiлiк денсаулык сактау ¥йымы мен Коршаган ортаны коргау агенттiгiнiц стандарттарымен салыстырганда As, Pb жэне Cd секвд кейбiр уытты металдар к¥рамыныц мелшерден тыс екенiн керсетедi. Зерттелген металдардыц биоашык белт Диэтилен Три Амин Пента Кышкылы (DTPA) затымен металдар кешенш к¥ру кемегiмен де елшендь Топырактыц ластануындагы антропогендiк кездер Yлесiн айкындау Yшiн Байыту коэффициентi жэне геологиялык тYзiлу индексi елшенiп, ArcGIS (9.3) кемегiмен белу картасы к¥рылды. As, Pb жэне Cd секвд кейбiр уытты металдардыц кептеп шогырлануы солтYCтiк-батыс, шыгыс жэне оцтYCтiк-шыFыстаFы зерттелетш аумактан топырак к¥рушы жэне антропогендш кездердiц эсерiнен болатын окшауланFан жерлерден табылды. Зерттелетiн аумактаFы ауыл шаруашылык жерлер мен ендiрiстiк кала тещрегшдеп топырактыц ластану децгейi ете жоFары болды. Cu, Co, Ni жэне Fe секвд баска элементтердiц жоFары шоFырлануын тудыратын барынша тиiмдi факторлар топырак тузпш сипатта болды.

1. Abbasi, M., Mohammadi, H., Peyda, M., 2000. Heavy Metal Contamination of Surface-water and Groundwater ofVicinity Region of Zanjan Zinc and Lead Smelting Plant. Research report, Zanj an Department of the Environment.

2. Abrahams, P. W., 2002. Soils: their implications to human health. The Science of the Total

3. Environment. Vol. 291, No. 1-3, pp. 1-32.

4. Abrahim, G. M. S., Parker, P. J., 2008. Assessment of heavy metal enrichment factors and the degree of contamination in marine sediment from Tamaki Estuary. Auckland, New Zealand. Environ. Monit. Assessment, Vol. 136, pp. 227-238.

5. Chehregani, A., Noori, M., Lari Yazdi, H., 2009. Phytoremediation of heavy-metal-polluted soils: Screening for new accumulator plants in Angouran mine (Iran) and evaluation of removal ability. Ecotoxicology and Environmental Safety, Vol. 72, No. 5, pp. 1349-1353.

6. Gaetke, L. M., Chow, K., 2003. Copper toxicity, oxidative stress, and antioxidant nutrients. Toxicology, Vol. 189, No. 2, pp.147-163.

7. Huu, H. H., Rudy, S., and An Van Damme. 2010. Distribution and contamination status of heavy metals in estuarine sediments near Cau Ong harbor. Ha Long Bay, Vietnam. Geology,

8. ISO 11466, 1995. Soil quality-Extraction of trace elements soluble in aqua regia. International standard, pp. 1-6.

9. Juvanovic, S., Carrot, F., Deschamps, N., Vukotic, P., 1995. A study of the air pollution in the surroundings of an aluminum smelter using Epiphytic and Lithophytic Lichens. Journal of Trace Microprobe Techniques, Vol. 13, pp. 463-471.

10. Kelepertsis, A., et al. 2001. The Environmental geochemistry of soils and waters of Susaki area, Korinthos, Greece, Environmental Geochemistry and Health, Vol. 23, pp. 117-135.

11. Li, J., Xie, Z. M., Zhu, Y. G., Naidu, R., 2005. Risk assessment of heavy metal contaminated soil in the vicinity of a lead/zinc mine. J. Environ. Sci. Vol. 6, pp. 881-885.

12. Lindsay, W. L., Norvell, W. A., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganese, and copper. Soil Sci. Soc. Am. J. Vol. 42, pp. 421-428.

13. Mediolla, L. L., Domingues, M. C. D., Sandoval, M. R. G., 2008. Environmental Assessment of an Active Tailings Pile in the State of Mexico (Central Mexico). Research Journal of Environmental sciences, Vol. 2, No. 3, pp. 197 - 208.

14. Mohammadi, H., Eslami, A., 2007. Quantity and Quality of Special Wastes in Zanjan province. Research report, Zanjan Department ofthe Environment. pp. 2-3.

15. Parizanganeh, A. H., Bijnavand, V., Zamani, A. A., and Hajabolfath, A., 2012. Concentration, Distribution and Comparison of Total and Bioavailable Heavy Metals in Top Soils of Bonab District in Zanjan Province. Open Journal of Soil Science, 2, 7-16.

16. Sutherland, R. A., 2000. Bed sediment-associated trace metals in an urban stream. Oahu, Hawaii. Environmental Geology, Vol. 39, pp. 611 - 637.

17. Unterbrunner, R., Puschenreiter, M., Sommer, P., Wieshammer, G., Tlusto~s, P., 2007. Heavy metal accumulation in trees growing on contaminated sites in Central Europe. Environmental Pollution. Vol. 148, No. 1, pp. 107-114.

18. Vega, F. A., Covelo, E. F., Andrade, M. L., Marcet, P., 2004. Relationships between heavy metals content and soil properties in mine soils. Analytica Chimica Acta., Vol. 524, No. 1-2, pp. 141-150.

19. Whitten, M. G., Ritchie, G. S. P., 1991. Calcium chloride extractable cadmium as an estimate of cadmium uptake by subterranean clover. Aust. J. soil Res. Vol. 29, pp. 215-221.