НҰРАТА АУДАНЫ АҚТАУ ЖОТАСЫНЫҢ ТАУ БӨКТЕРІНДЕ ТАРАЛҒАН ТЫҢ ҚАРА СҰР ТОПЫРАҚТАРДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

Мақалада Навои облысының Нұрата тауларының Ақтау жотасының тау бөктерінде таралған қара-сұр топырақтың морфологиялық, агрохимиялық, агрофизикалық көрсеткіштері келтірілген. Топырақ түзуші жыныстар — бұл әр түрлі байырғы жыныстардың бұзылу салдарынан пайда болған аллювиалды-делювиалды қиыршық тастар. Механикалық құрамы бойынша сұр-қоңыр топырақтарда шаңды фракциялар басым болады. Әсіресе ірі шаң фракцияларының мөлшері жоғары (8,74-46,48 %). Физикалық саз - 22,58-30,80 %, топырақтағы жібек фракциясы - 9,00-10,84 %. Беттік горизонттағы микроагрегат - 15,54-16,06 %, профильден төмен микроагрегат 21,80 % дейін артады. Тыңайған сұр қоңыр топырақтардың сіңіру сыйымдылығы 100 г топырақ үшін 8,5-11,37 мг/экв құрайтын сіңірілген негіздердің қосындысы бойынша сипатталады Сіңіру қабілеті органикалық және минералды коллоидтардың құрамына, топырақ ерітіндісінің реакциясына байланысты. Бұл топырақ құнарлы, қарашірікпен жақсы қамтамасыз етілген. Профильге сәйкес гумустың мөлшері тез төмендейді, бірақ оның едәуір мөлшері 0,947-1,010 % терең горизонттарда байқалады. Фосфордың жылжымалы формаларының мөлшері кең ауқымда өзгереді (9,0-23,0 %). Жоғарғы горизонттағы карбонаттардың мөлшері 0,99-1,43 % құрайды, профильден төмен олардың саны 13,2 % дейін артады.

1. Методы агрохимических анализов почв и растений Средней Азии (издание 5-е дополненое) – Ташкент, 1977. - С. 152-156.

2. Горбунов Б.В. Почвы Бухарской и Навоинской области – Ташкент, 1982. - С. 89.

3. Тураев Т. Морфологическая и агрохимическая характеристика почв целенных, темных сероземов хозяйств “Кизилча” Нуратинского района Навинской области. Тупроқшунослик-мамлакат экологик ва озиқ-овқат хавфсизлиги хитзматида республики илмий-амалий анжумани мақолалар ту плами – Ташкент, 2017. – С. 225.