ШӘУІЛДІР АЛҚАБЫНЫҢ ТҰЗДАНҒАН ТОПЫРАҚТАРЫНЫҢ ҚҰНАРЛЫЛЫҒЫНА ЖӘНЕ ЖҮГЕРІНІҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘСЕРІ

Мақалада Түркістан облысы Шәуілдір алқабының "Кенжеғара" және "Бақырамбек" ШҚ-ның тұзданған топырақтарына инновациялық технологияларды қолдану арқылы алынған жұмыстардың нәтижелері келтірілген.
"Орталық Азия мен Түркиядағы қуаңшылыққа және тұздануға ұшыраған ауыл шаруашылығы өндірістік ландшафттарындағы табиғи ресурстарды кешенді басқару" жобасы бойынша келісім шеңберінде БҰҰ-ның азық-түлік және ауыл шаруашылық ұйымының (ФАО) қолдауымен 20 га суармалы топыраққа технологияны енгізу жұмыстары жүргізілді.
ФАО-ның - ЖЭҚ жобасы (жахандық экологиялық қор) көп елдік болып табылады және оның басты мақсаты - Орталық Азия мен Түркияның қуаң және тұзданған аумақтарында табиғи ресурстарды кешенді басқарудың ең үздік технологиялары мен тәсілдерін кеңінен тарату және масштабтау болып табылады. Бағдарламаны іс жүзінде жүзеге асыру тұзданған суармалы топырақтарда жүгері өнімін алу мәселесін шешу үшін жүргізілді. Біз енгізудің басында және соңында 2 шаруа қожалық топырағының 0-20, 20-50 және 50-100 см тереңдікке дейінгі тұздану картасын жасадық. Осы технологияны қолдану кезінде "Кенжеғара" ШҚ топырағының 70,8% тұзданбаған санатқа ауысқаны, ал жүгерінің өнімділігі 25,5 % - ға артты және қосымша өнім орта есеппен 23,3 ц/га құрағаны анықталды. Дәл осындай заңдылық "Бақырамбек" ШҚ топырағында да байқалады, онда инновациялық технология енгізілгеннен кейін топырақ 100 % тұзданбаған санатқа ауысты, ал өнімділік 33,1 % - ға артты. Инновациялық технологияның экономикалық тиімділігі "Кенжеғара" ШҚ-да 127,8 мың теңге/га, ал "Бақырамбек" ШҚ-да 124,3 мың теңге/га құрады.

1. Ибраева М.А., Сулейменова А.И., Дуйсеков С.Н., Пошанов М.Н., Вырахманова А.С. Влияние применения дифференцированной системы мелиорации засоленных почв (НТОЗ-2) на плодородие рисовых полей и урожайность риса // Почвоведение и агрохимия. - 2021. - № 1. - С. 31-43.

2. Национальный доклад по науке. Астана–Алматы, 2017. - 152 с.

3. UNDP (2007) Water - Critical Resource for Uzbekistan Future, Tashkent, Uzbekistan, - 121 с.

4. Засуха. Оценка управления и смягчения эффектов для стран Центральной Азии и Кавказа: отчет о НИР/ ECA, Всемирный банк, 2005. - № 31998.

5. Национальная Рамочная Программа Республики Узбекистан. Ташкент, 2006, 2009. - 148 с.

6. Wichelns D. The World Bank Report: Economic Evaluation of Agricultural Water Resources in Uzbekistan University of Rhode Island, Kingston, Rhode Island. 1994. - 35 p.

7. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2019 год: отчет о НИР/ Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан. Комитет по управлению земельными ресурсами. - Нур-Султан, 2020. - 254 с.

8. Бекбаев Р.К. Моделирование мелиоративных процессов на орошаемых землях. - Тараз: Аква, 2002. - 226 с.

9. Боровский В.М. Формирование засоленных почв и галогеохимические провинции Казахстана. - Алма-Ата: Наука КазССР, 1982. - 256 с.

10. Жихарева Г.А., Курмангалиев А.Б., Соколов С.С. Почвы Казахской ССР. Чимкентская область. Выпуск 12. - Алма-Ата: Изд-во «Наука» КазССР. 1969. - 410 с.

11. Методическое руководство по проведению комплексного агрохимического обследованию почв сельскохозяйственных угодий. п. Научный, 2004. - 35 с.

12. Руководство по проведению крупномасштабного почвенного обследования в Казахской ССР. - Алма-Ата, 1979. - 137 с.

13. ГОСТ 26213-91, определение гумуса по Тюрину.

14. Аринушкина Е.П. Руководство по химическому анализу почв. – М: Изд-во МГУ, 1977. - 489 с.