Қостанай облысында органикалық егіншіліктің технологиялық дамуына геоморфологиялық жағдайлардың әсері

Қазақстанда органикалық егіншілікті дамыту бірқатар қиындықтармен байланысты, ең алдымен әртүрлі табиғи жағдайлар мен агроландшафтарды ескере отырып ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруға бағытталған ғылыми негіздердің жеткіліксіздігіне байланысты. Осы жағдайда агроэкожүйелердің тұрақтылығын және жерді пайдаланудың тиімділігін айқындайтын факторларды анықтауға бағытталған зерттеулердің өзектілігі артады. Мақалада Қостанай облысы Фёдоров ауданының «Бексеитов Айдарбек Жумагазиевич» шаруа қожалығы аумағында жүргізілген зерттеу нәтижелері келтірілген. Зерттеудің мақсаты – геоморфологиялық жағдайлардың ауыл шаруашылығы алқаптарының құрылымына әсерін бағалау және органикалық егіншілікте бейімделген-ландшафтық жүйелерді әзірлеу. Жер бедерінің формалары мен элементтерін, беткейлердің еңістік дәрежесін және экспозициясын сандық картографиялау негізінде агроландшафтарды кешенді сипаттауға мүмкіндік беретін ГИС-бағалау алгоритмі ұсынылды. Жүргізілген агроэкологиялық топтастыру жерді ауыл шаруашылығында пайдалану бағытын айқындайтын жетекші геоморфологиялық факторларды анықтады. Жер бедері мен топырақ жамылғысының ерекшеліктерін ескере отырып дақылдарды өсіру бойынша практикалық ұсынымдар әзірленді. Алынған нәтижелер тұрақты және экологиялық тұрғыдан теңгерімді жер пайдаланудың ғылыми негізін қалыптастырады, Солтүстік Қазақстан жағдайында органикалық егіншіліктің тиімділігін арттырады, сондай-ақ топырақтарға антропогендік-техногендік жүктемені азайтуға және ауыл шаруашылығы дақылдарының әлеуетті өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

1. Пашканг Н.Н., Савин О.И., Галкина Е.А., Апевалова З. В. Органическое сельское хозяйство - одно из перспективных направлений развития агроэкономической науки и образования// История, состояние и перспективы развития агроэкономической науки и образования: материалы междунар. науч.-практ. конф. - Воронеж, 2016. – С. 114-120.

2. Meemken, Eva-Marie, Qaim, Matin. Organic Agriculture, Food Security, and the Environment// Annual Review of Resource Economics. - 2018. - V. 10. – P. 39–63.

3. Hroma, I. Interconnection of organic agriculture, health, and sustainability: Bibliometric analysis// Health Economics and Management Review. - 2024. - V.5 (4). - P. 47-74.

4. Рубанов И.Н. Соха уже не зовет// Эксперт. - 2011. - № 16 (750). - C. 52-58.

5. Москалева С.А., Кирюшин А.В., Масляев В.Н., Хомякова Я.Р. Мониторинг земель сельскохозяйственного назначения в муниципальном образовании// Землеустройство, кадастр недвижимости и мониторинг земельных ресурсов: материалы Всерос. науч.-практ. конф. - Улан-Удэ, 2019. - С. 146-149.

6. Седов П. С., Масляев В. Н. Моделирование процессов миграции загрязняющих веществ в ландшафтно-геохимических системах Мордовии// Природно-производственные системы регионов компактного проживания финно-угорских народов: материалы межвуз. сб. науч. трудов. - Саранск, 2012. - Т. 2. - С. 234-246.

7. Barabanov, А.T. Principles of adaptive-landscape generation and development of soil protection agricultural systems// Geogr. Nat. Resour. - 2016. – V. 37. - P. 106–113.

8. A. Pereponova, G. Lischeid, K. Grahmann, S. Dorothea Bellingrath-Kimura, F.A. Ewert. Use of the term “landscape” in sustainable agriculture research// A literature review, Heliyon. - 2023. – V. 9 (11).

9. V. I. Kiryushin. Prospects for the development of adaptive landscape farming systems in Russia// IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science. – Voronezh, 2022. - P. 1-6.

10. Li, S., Xiong, L., Li, Y. et al. A multilevel dataset of landform mapping and geomorphologic descriptors for the Loess Plateau of China// Sci Data. -2024. - V. 11 (1282). - P. 1-14.

11. Virginia H. Dale, Keith L. Kline, Stephen R. Kaffka, J. W. A. (Hans) Langeveld. A landscape perspective on sustainability of agricultural system// Landscape Ecology. – 2013. – V.28. - P. 1111-1123.

12. Кирюшин В.И. Теория адаптивно-ландшафтного земледелия и проектирование агроландшафтов. – М.: Колос, 2011. – 443 с.

13. Кирюшин В.И. Экологические основы земледелия. - М.: Колос, 1996. - 550 с.

14. Кирюшин В.И. Концепция адаптивно-ландшафтного земледелия. – Пущино, 1993 - 64 с.

15. Кирюшин В.И. Методология формирования технологий возделывания сельскохозяйственных культур// Известия ТСХА. – 1996. - Вып. 2. - С. 32 – 39.

16. Wang, N., Xue, J., Peng, J., Biswas, A., He, Y., Shi, Z. Integrating remote sensing and landscape characteristics to estimate soil salinity using machine learning methods: A case study from Southern Xinjiang, China// Remote Sens. - 2020. - V. 12 (4118). - P. 1–21

17. Национальные системы высот в геодезии [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Национальные_системы_высот_в_геодезии, свободный.